Het herpesvirus zorgt voor vreselijke koortslippen. Een variant van het virus is verantwoordelijk voor soa’s. Hoe zijn we daar ooit aan gekomen?
Herpes is een veelvoorkomende infectie. De World Health Organization (WHO) schat dat twee derde van de volwassenen onder de 50 is geïnfecteerd met de variant van het virus dat koortslippen veroorzaakt. En één op de zes mensen zou de genitale versie hebben. Maar hoe het virus – dat verantwoordelijk is voor genitale herpes – ooit is overgegaan van mensen op dieren was niet duidelijk. Een groep onderzoekers denkt het nu te weten: we hebben herpes te danken aan de primaat Paranthropus boisei.
Boosdoener
Er zijn heel veel varianten van het herpesvirus, maar twee meest voorkomende soorten zijn HSV-1 en HSV-2, verantwoordelijk voor koortslippen en de seksueel overdraagbare aandoening, respectievelijk. Primaten droegen het HSV-1-virus zo’n 6 miljoen jaar geleden al met zich mee, maar het HSV-2-virus kregen ze niet mee toen hun geslachtslijn zich miljoenen jaren terug afscheidde van de chimpansee.
Maar hoe kan het dan dat er vandaag de dag nog steeds veel mensen zijn die genitale herpes (veroorzaakt door HSV-2) hebben? Dat zou de schuld zijn van Paranthropus boisei, ontdekten de onderzoekers nadat ze gebruik hadden gemaakt van statistische modellen. Het HSV-2-virus is zo’n 1,4 miljoen geleden ‘overgesprongen’ van deze mensachtige op onze voorouder de Homo erectus.
De Paranthropus boisei werd ook werd de Nutcracker Man genoemd voor zijn sterke kaken. De mensachtige leefde tijdens het Vroeg Pleistoceen in Oost-Afrika. © Louise Walsh
Maar daarvoor moeten de twee mensachtigen lichaamssappen (smakelijk) hebben uitgewisseld toch? Dat lijkt de onderzoekers een onwaarschijnlijk scenario. Zij denken eerder dat onze voorouder een Paranthropus boisei heeft vermoord en opgegeten of dat het virus bij een andere gewelddadige gebeurtenis is overgebracht.
Moordmysterie
Paleontoloog Lars van den Hoek Ostende (Naturalis) is sceptisch over de uitkomst van het onderzoek. “Het huidige artikel lijkt vooral aandacht te trekken met een stuk seks en geweld. En het werkt. Maar de sprong van virussen naar andere organismen is natuurlijk een vrij alledaags proces. En de sprong van primaten naar mensen is net zo bijzonder als de sprong van een antilopenvirus dat overgaat op runderen. Dat ‘mensen’ een virus van ‘dieren’ kunnen krijgen, is domweg ontkenning van het feit dat wij ook een dier zijn.”
Ook Nico van Straalen (Vrije Universiteit Amsterdam) is niet helemaal overtuigd. “Ik vind dat je een scenario waarin het virus van de ene soort op de andere springt moet vergelijken met een basisscenario waarin het virus gewoon via verticale transmissie de evolutie van de soorten volgt. Dat laatste moet je als nulhypothese stellen en dan testen of een scenario met overspringen tussen soorten een betere verklaring geeft. Zo hebben ze het niet gedaan; ze beschouwen alle scenario’s als in principe gelijkwaardig en kijken welke het meest aannemelijk is.”
Het onderwerp an sich vindt van Straalen wel erg fascinerend, alleen had de analyse dus beter gekund. Volgens van den Hoek Ostende heeft het onderzoek wel wat weg van een potje Cluedo. “Het is natuurlijk wel grappig om te kijken welke soort het zou kunnen zijn geweest. Een moordmysterie als het ware. Maar als we iets geleerd hebben van moordmysteries, is dat niet altijd de meest logische kandidaat ook de dader is.”
Virusvrij?
En wat nou als de Homo erectus nooit de Paranthropus boisei was tegengekomen? Was deze soa ons dan bespaard gebleven? Van den Hoek Ostende: “Ik denk dat dan wel een van de andere routes gevolgd zou zijn, en we alsnog een eigen virusstam mee zouden dragen. Of misschien ook niet. We hebben natuurlijk vrij lang HIV weten te vermijden.” Maar dat blijft bij gissen.
Bronnen: Virus Evolution, The Washington Post
Beeld: Cicero Moraes/Wikimedia
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!