Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Ze zijn weer even wennen voor de Nederlander, deze lage temperaturen. We hebben immers al een tijdje geen vorst meer gehad. Maar met gevoelstemperaturen van min 10 graden Celsius is het goed aankleden. Hoe wordt zo’n temperatuur eigenlijk bepaald?
“De winter keert terug”, “Gevoelstemperatuur van min 15 dit weekend”, “IJskoud weekend op komst met gevoelstemperatuur van min 10”. Het is een greep uit de collectie kreten die in het nieuws voorbijkomen, zodra er winters weer is voorspeld in ons landje. Waar vooral de nadruk op lijkt te liggen, is de zogenaamde gevoelstemperatuur. Maar wat zegt die eigenlijk? En hoe wordt deze gemeten?
Lees ook:
- Ronald Veldhuizen over de Wim Hof Methode: ‘Het is en blijft een circusact’
- Waarom heb je het bij koorts afwisselend warm en koud
- Kunnen mensen in winterslaap gaan?
Windchill
“De gevoelstemperatuur is de temperatuur die dezelfde afkoeling veroorzaakt bij windstil weer”, zegt polair meteoroloog Michiel van den Broeke (Universiteit Utrecht). “Deze temperatuur is mede afhankelijk van de windsnelheid”, mailt hoogleraar klimaat en milieuveranderingen Richard Bintanja (Rijksuniversiteit Groningen). Een verschijnsel dat volgens het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI, “die van code rood”) bekendstaat als windchill.
Maar deze temperatuur bepalen is geen natte vingerwerk; er bestaan verschillende berekeningsmethoden voor. Zo was er de methode van Steadman (1971) die was gebaseerd op hoeveel kleding je aan moest om je te beschermen tegen de kou. Maar aangezien er daardoor uiteenlopende getallen werden gebruikt in de media, was deze aanpak bij nader inzien toch niet zo handig.
“Er bestaan verschillende manieren om de gevoelstemperatuur te berekenen”, zegt van den Broeke. “Het algemene doel is om een maat te vinden voor de afkoeling van het menselijk lichaam als gevolg van omgevingsomstandigheden zoals luchttemperatuur, windsnelheid en luchtvochtigheid (en soms ook zonnestraling). Omdat de afkoeling efficiënter verloopt als lucht beweegt, is windsnelheid een belangrijke parameter.”
JAG/TI-methode
Het KNMI maakt gebruikt van de zogenaamde Joint Action Group on Weather Indices (JAG/TI)-methode, een ingewikkelde formule – waarmee we jullie niet gaan lastigvallen – die in Canada is ontwikkeld. Deze aanpak is gebaseerd op het warmtetransport van het lichaam naar de huid.
Onderstaande grafiek laat zien welke invloed de wind heeft op je gevoelstemperatuur. Als het bijvoorbeeld min 1 graden Celsius is, dan is de gevoelstemperatuur bij windkracht 5 (ongeveer 30 kilometer per uur) min 7,8 graden. En naarmate de windsnelheid toeneemt, wordt de gevoelstemperatuur lager.
Code geel, oranje, rood
Maar waarom hebben veel nieuwsmedia het over de gevoelstemperatuur en niet over de echte temperatuur? “De maat is belangrijk, omdat het kan bepalen hoelang een mens veilig in een koude omgeving kan verblijven”, zegt Bintanja. “Min 5 graden Celsius zonder wind en een zonnetje erbij is bijvoorbeeld heel iets anders dan min 5 bij windkracht 10.”
Sinds de winter van 2010 heeft het KNMI bepaald om een waarschuwing te geven (code geel) als de gevoelstemperatuur beneden de -15 graden komt, om onderkoeling en bevriezing te voorkomen bij mensen.
“Vandaag is het én koud én staat er veel wind”, mailt meteoroloog Gert-Jan Steeneveld (Wageningen University & Research). “Het warmteverlies van de mens gaat dan heel snel.” Dus mocht je naar buiten willen, kleed je dan heul warm aan. Of doe het à la Wim The Iceman Hof en huppel gewoon in je korte broek naar buiten.
Dit is een geüpdatete versie van het artikel dat in 2018 is geschreven.
Bronnen: KNMI, Richard Bintanja, Gert-Jan Steeneveld, Michiel van den Broeke