Steeds vaker keren overleden artiesten als zogenaamd hologram terug op het podium. Met echte holografie heeft dat echter niets te maken. Welkom in de verwarrende wereld van een optisch fenomeen.

Wat veertig jaar lang ondenkbaar was, lijkt nu toch te gaan gebeuren: ABBA gaat op tournee. Maar niet zoals in 1979 per privéjet. Ditmaal zullen Benny, Björn, Frida en Agnetha rustig thuis blijven in Zweden, terwijl vier digitale stand-ins oftewel Abbatars de wereld rondreizen, begeleid door een liveband.

Technische details over de ABBA-tour zijn schaars en organisator Simon Fuller, bekend van de Idol-franchise, houdt zich in de pers op de vlakte. Wat we wel weten, is dat Fullers partner in de onderneming het bedrijf Pulse Evolution is. Dat kwam vijf jaar geleden ineens in het nieuws door een digitaal gegenereerd evenbeeld van de overleden Michael Jackson aan een publiek te tonen. Het hiervoor gebruikte woord was: hologram.

Optische projecties

Hoe je het tot leven wekken van supersterren ook wilt noemen, met holografie heeft dit niets te maken, zegt Thim Zuidwijk van de afdeling optica van de TU Delft. Het zijn optische projecties, digitaal gemanipuleerd, maar qua uitvoering niet wezenlijk anders dan een truc die al in de negentiende eeuw bestond: Pepper’s Ghost. De Britse hoogleraar John Henry Pepper verzon deze vaudevilletruc in 1862. Door een voor het publiek onzichtbare figuur in de orkestbak fel te belichten, kon Pepper diens reflectie via een spiegel op een glazen plaat laten verschijnen. Het publiek zag alleen de reflectie en niet de plaat, en dacht een spook te zien. In de decennia erna werd het principe met behulp van filmprojectie verder geperfectioneerd.

Maar Pepper’s Ghost is dus geen hologram. Zuidwijk: “Een optisch hologram is een afbeelding van een voorwerp dat alle lichtinformatie bevat die het origineel ook heeft. Zo’n hologram verandert wanneer je blikrichting verandert. Een optische projectie, zoals de truc van Pepper, is alleen zichtbaar vanuit een bepaalde richting en toont vanuit iedere hoek altijd dezelfde afbeelding.”

Een ander belangrijk verschil: optische hologrammen, ook wel interferentiehologrammen genoemd, tonen een stilstaand en geen bewegend beeld. De techniek om een hologram in beweging te krijgen, staat namelijk nog in de kinderschoenen.

Dit is het begin van het artikel ‘Illustere illusies’ te vinden in KIJK 9/2019. Deze editie ligt vanaf 22 augustus tot en met 18 september in de winkel.

Meer informatie:

• TED talk: The dawn of the age of holograms – Alex Kipman
• Physics Girl: How 3D holograms work
• Bright: Hologrammen komen eraan! Wat wordt er mogelijk?
• NRC: Hazes, Winehouse en Orbison weer op podium, hoe werkt de hologram?

Tekst: Mark van den Tempel

Openingsbeeld: Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!