Honingberen vertonen gedrag dat uniek zou zijn voor primaten. Dat kan aanleiding zijn de huidige ideeën over dierlijk gedrag nog eens te overdenken.
Mensen zijn een kei in het imiteren van andermans gezichtsuitdrukkingen. Zelfs de allerkleinsten hebben er een handje van; of het nou een lach, een frons of een gekke bek is, vaker dan niet krijg je het direct weer terug. Over het algemeen werd gedacht dat alleen primaten en sommige gedomesticeerde dieren dit gedrag vertoonden. Maar in een nieuw onderzoek, dat onlangs verscheen in vakblad Scientific Reports, beschrijft een internationaal team onderzoekers nog een ander beest dat de gezichtsuitdrukking van soortgenoten nauwlettend in de gaten zou houden: de honingbeer.
Lees ook:
De honingbeer, ook wel de Maleise beer. De Engelse naam ‘sun bear’, dankt het dier aan de goudkleurige cirkel op zijn borst. © Tambako The Jaguar/Flickr
Solitaire honingbeer
De honingbeer (Helarctos malayanus), ook wel de Maleise beer genoemd, is de kleinste beer ter wereld. De omnivore dieren komen voor in de tropische regenwouden van Zuidoost-Azië, waar ze een vrij solitair bestaan leiden.
De onderzoekers bestudeerden 22 van de beren tussen 2 en de 12 jaar oud in een conservatiecentrum voor honingberen op het Maleise Borneo. Gedurende twee jaar legde het team maar liefst 372 gevallen van verschillende paren, spelende honingberen vast op film.
‘Spelgezicht’
Uit het videomateriaal maakten de onderzoekers een aantal dingen op. Zo bleken de honingberen twee verschillende ‘spelgezichten’ te hebben (de bekken die de dieren trekken als ze een potje aan het stoeien zijn). De één een open bek, de ander een open bek mét opgetrokken neus en ontblote tanden; een beetje te vergelijken met hoe ons gezicht eruitziet als we ‘ah’ zeggen of ‘aaaah!’ schreeuwen.
De ene honingbeer lijkt het speelgezicht van zijn speelmaatje rap over te nemen. © Taylor et al., 2019
Meer dan de helft van de honingberen, 13 van de 22, leek de specifieke gezichtsuitdrukking van hun speelmaatje binnen enkele seconden exact over te nemen. Dat verbaasde de onderzoekers. Voorheen werd dit soort gedrag namelijk alleen in primaten aangetroffen en werd het gezien als een kenmerk van sociale dieren. De honingbeer is niet alleen geen primaat, het is ook een vrij solitair dier – verre van een sociale diersoort.
Dat zelfs de ‘asociale’ honingbeer de gezichtsuitdrukking van zijn soortgenoten imiteert, is volgens de onderzoekers reden genoeg om dit soort gedrag nog eens goed onder de loep te nemen. Wellicht komt deze gezichtsherkenning en imitatie wel veel vaker voor dan men dacht, en dus niet alleen bij primaten en gedomesticeerde dieren.
Gedrag onder de loep
“Dat een dier zijn gelaatsuitdrukkingen verandert als het de aandacht van een soortgenoot heeft, is iets dat wij tot nu toe enkel van primaten en honden kennen. Dit is dus zeer interessant”, schrijft Saskia Arndt, hoogleraar Animal Behaviour aan de Universiteit Utrecht. “Er is weinig over de Maleise beer bekend, maar het gaat om een solitaire diersoort. Interactie met soortgenoten vindt waarschijnlijk vooral plaats rondom paring en tussen moeder en jongen. De studieresultaten lijken erop te wijzen dat deze beren misschien veel complexere mogelijkheden voor de onderlinge communicatie hebben dan wij dachten.”
Interessant, meent Arndt dus, en zeker voldoende redenen om vervolgonderzoek in te zetten. “Ik ben echter niet helemáál zeker dat hier echt facial mimicry (imitatie van gezichtsuitdrukking, red.) gedemonstreerd wordt”, voegt de wetenschapper eraan toe. “Het zou kunnen dat dit gewoon de gelaatsuitdrukkingen zijn die de beren tijdens het spelen maken. Interessant zou dus zijn om naar heel jonge beren te kijken die de gelaatsuitlatingen net leren.”
Wat de beren precies willen overbrengen met de verschillende uitdrukkingen is overigens nog niet helemaal duidelijk. Dat hopen de onderzoekers in de toekomst te ontcijferen. Een vermoeden hebben ze wel: “Meer spelen!”
Bronnen: Scientific Reports, Gizmodo, Sciencemag
Beeld: Tambako The Jaguar/Flickr; Taylor et al., 2019; Science Magazine/Youtube
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!