Een smeltende ijskap die lokaal de zeespiegel laat dalen maar duizenden kilometers verder doet stijgen. Wetenschappers wisten al dit kon, maar nu is het echt aangetoond.

Dat ijskappen smelten en dat daardoor de wereldwijde zeespiegel stijgt, is bekend. Maar wist je ook dat in het oceaangebied rondom het slinkende landijs het waterniveau juist daalt? En dat per ijskap verschilt in welke mate dit gebeurt? Dit wordt ook wel de unieke zeespiegel-vingerafdruk van zo’n ijsmassa genoemd. Het fenomeen is bekend onder wetenschappers, maar is nu voor het eerst echt aangetoond. Dat schrijft een onderzoeksteam van Harvard University in Science.

Lees ook:

• De ijskappen smelten – maar hoe?
• Helpt baggeren tegen de zeespiegelstijging?
• IJskappen smelten sneller door bacteriën

Wegtrekkend water

Een ijskap is vaak ontzettend groot. De Groenlandse ijskap beslaat bijvoorbeeld 1.710.000 vierkante kilometer en bedekt 80 procent van Groenland. Hij is daarmee de op één na grootste ijsmassa’s ter wereld (de Antarctische ijskap is nog groter). Zo’n enorme hoeveelheid ijs bezit een eigen zwaartekrachtsveld. Die zwaartekracht trekt het water rondom de ijsmassa aan. De zeespiegel daar is dan ook altijd een stukje hoger dan verderop in zee.

Maar nu de ijskappen smelten, verandert de zaak. Doordat er ijsmassa verdwijnt, wordt het zwaartekrachtsveld minder. Het gevolg is dat er water wegtrekt van de ijskap. Waar moet dat water heen? Juist, dat verspreidt zich verderop in de oceaan. Dit betekent bizar genoeg dat de smeltende Groenlandse ijskap het water rondom bijvoorbeeld Australië kan doen stijgen.

Nieuwe satellietdata

Het effect van het zwaartekrachtsveld op de zeespiegel verschilt per ijskap en is dus uniek. Wetenschappers die de zeespiegelstijging modelleren maken heel wat jaren gebruik van deze zeespiegel-vingerafdrukken. Maar gek genoeg is de theorie nooit bewezen. Nu dus wel, zegt het huidige onderzoeksteam.

Hoe kregen ze dat voor elkaar? Geofysicus Jerry Mitrovica van Harvard kreeg de nieuwste satellietdata van een Europese mariene monitoringsdienst onder ogen. De data bestonden uit nauwkeurige zeespiegelmetingen rondom de Groenlandse ijskap van de afgelopen dertig jaar. Eerdere satellietgegevens waren niet voldoende, want die gegevens waren beperkt tot aan het zuidelijkste puntje van Groenland. De nieuwe metingen waren van 10 graden hoger.

99,9 procent zeker

Mitrovica’s collega Sophie Coulson, expert op het gebied van zeespiegelmodellering, zag meteen het potentieel van de nieuwe satellietdata. Ze verzamelde drie decennia aan metingen van de hoogte van de Groendlandse ijskap. Via een computermodel kon ze berekenen wat de lokale zeespiegelhoogtes waren in de periode 1993 tot 2019. Deze gegevens vergeleek ze vervolgens met de satellietdata.

Wat bleek? Het kwam mooi overeen met elkaar. Coulson en haar collega’s zijn nu 99,9 procent zeker dat het gevonden patroon van de zeespiegelverandering in de genoemde periode de ‘vingerafdruk’ van de Groenlandse ijskap is.

Kwestie van tijd

Klimatoloog en zeespiegeldeskundige Michiel van den Broeke van de Universiteit Utrecht is blij met de studie. “Het is in de wetenschap belangrijk om theoretische voorspellingen experimenteel te bevestigen, zeker als het gaat om zoiets belangrijks als zeespiegelveranderingen. De theorie van de ‘vingerafdrukken’ van zeespiegelverandering voorspelde decennia geleden al dat de zeespiegel gaat dalen dichtbij gebieden waar veel landijs smelt. Dit is nu met satellietmetingen bevestigd voor Groenland.”

Heel verrast door de ontdekking is Van den Broeke overigens niet: “De ijskap van Groenland verliest elk jaar gemiddeld 200 kubieke kilometer water. Het was dus een kwestie van tijd dat dit meetbaar zou worden in de oceaan rondom het eiland. Een heel belangrijk onderzoek dat ons nu in staat stelt op zoek te gaan naar soortgelijke patronen in de oceanen elders op aarde.”

Bronnen: Science, Harvard University via EurekAlert!

Beeld: Christine Zenino, CC-BY-2.0

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!