Twee wetenschappers hebben de sociale netwerken achter enkele oude epische verhalen vergeleken met netwerken uit de echte wereld.

Hoewel er allerlei bovennatuurlijke elementen in zitten, lijken oude, epische verhalen als Homeros’ Ilias toch deels geworteld te zijn in de geschiedenis. Twee natuurkundigen van Coventry University hebben dat idee nu verder onderzocht door de sociale netwerken van drie van dit soort verhalen in kaart te brengen, om die vervolgens te vergelijken met netwerken uit de echte wereld én netwerken van verhalen die overduidelijk fictie zijn, zoals Harry Potter. De conclusie: de Ilias en het Britse epos Beowulf zijn in dit opzicht relatief realistisch. En zelfs de personages uit een Iers epos dat tot nu toe voornamelijk als puur fictief werd gezien, vormen na wat gesleutel een geloofwaardig netwerk.

Beowulf versus Harry Potter

De twee wetenschappers, Pádraig Mac Carron en Ralph Kenna, bepaalden allereerst de vriendschappelijke en vijandige relaties tussen de 716 personages in de Ilias, de 74 personages in Beowulf en de 404 personages in de Táin Bó Cuailnge. Dit laatste verhaal, afgekort de Táin, beschrijft een conflict tussen het Westen en het Noorden van Ierland en wordt veel minder gezien als een verhaal met historische roots dan de Ilias en Beowulf.

Soortgelijke netwerken stelden Mac Carron en Kenna vast op basis van Victor Hugo’s roman Les Misérables, William Shakespeare’s toneelstuk Richard III, het eerste deel van J.R.R. Tolkiens fantasytrilogie In de ban van de Ring (The lord of the rings) en J.K. Rowlings Harry Potter-boeken. Daarnaast keken ze naar het netwerk van de Marvel-comics (met onder meer Spider-Man, de X-Men en de helden uit The Avengers), dat eerder door andere wetenschappers werd onderzocht.

Te veel connecties

Mac Carron en Kenna concluderen dat de fictieve netwerken zich op een aantal punten onderscheiden van echte netwerken (bijvoorbeeld tussen wetenschappelijke auteurs of jazzmuzikanten). Onder meer blijken hoofdpersonen uit de onderzochte romans en dergelijke onrealistisch veel connecties hebben, de Harry Potter-boeken uitgezonderd.

Een ander verschil is dat in echte netwerken personen met een vergelijkbaar aantal connecties vaak met elkaar in verbinding staan – het netwerk is ‘assortatief’, zoals dat heet – terwijl dat in fictieve netwerken niet zo is. De sociale netwerken van de onderzochte mythes verschillen op deze punten veel minder van echte netwerken.

Kern van waarheid?

En welk mythisch netwerk is dan het echtst? Dat van de Ilias, zo concluderen de twee wetenschappers. Het Beowulf-netwerk doet het wat minder goed; dat blijkt niet assortatief te zijn. Maar als je de held waar het verhaal naar is vernoemd buiten beschouwing laat, wórdt het dat wel.

Wat de Táin betreft: daarvan lijkt het netwerk in eerste instantie vooral veel op dat van de Marvel-comics. “Misschien was het wel het IJzeren Tijdperk-equivalent van een stripboek”, schrijven Mac Carron en Kenna dan ook. Maar bij nadere beschouwing blijkt het Táin-netwerk vooral veel overeenkomsten te hebben met dat van Beowulf, als je tenminste de zes belangrijkste personages weglaat. Volgens Mac Carron en Kenna wijst dit erop dat het verhaal oorspronkelijk veel meer belangrijke personages had, die bij het mondeling doorgeven van het verhaal zijn samengevoegd tot een overzichtelijke zes. En dat zou er dan weer op kunnen wijzen dat de Táin in zijn oorspronkelijke vorm wel degelijk een realistisch netwerk had, en dus misschien ook wel een kern van waarheid.

Bron: Europhysics Letters, Institute of Physics via EurekAlert!