Wil je astronaut worden, dan is de kans dat je je droombaan krijgt klein. André Kuipers liet zich er niet door weerhouden. Maar dat betekende wel: keuzes maken. Wij spraken voor KIJKs studiekeuzegids met de ruimtevaarder.

Wie The Right Stuff heeft gelezen weet dat de eerste Amerikaanse astronauten bijkans supermensen moesten zijn. De eerste ruimtevaarders – de Mercury Seven – kenden geen angst. Ze scheerden als testpiloot door het luchtruim in hoogst experimentele vliegmachines, die zo nu en dan spontaan uit elkaar leken te vallen.

Testpiloot worden was niets voor een onzekere Amsterdamse jongen met een bril. Maar de ruimte in, dat wilde André Kuipers wél al van jongs af. “Mijn droom had met drie dingen te maken: avontuur, schoonheid en nut. Het avontuur van de ruimte ingaan en de schoonheid van het daar zijn. En als astronaut doe je onderzoek waar mensen op aarde beter van worden.”

De ruimte was in de jaren tachtig echter het terrein van de Amerikanen en de Russen. En een opleiding tot astronaut bestond er niet in Nederland. “Voor de opleiding lucht- en ruimtevaarttechniek was ik niet technisch genoeg”, herinnert Kuipers zich. Sterrenkunde was te veel wiskunde, dus werd het geneeskunde. “De geneeskunde heeft dezelfde aspecten als mijn ruimtevaartdroom: je helpt mensen en scheurt op hoge snelheid met zwaailichten door een regenachtige nacht. Dat romantische idee, dat trok me aan.”

Geen supermensen

En toen, terwijl Kuipers midden in zijn studie Geneeskunde zat, veranderde het plaatje van wat een astronaut moest zijn. Europa ging de ruimte in en selecteerde zijn eerste ruimtevaarders, waaronder Wubbo Ockels. Geen uit gehard staal gegoten testpiloot, maar een Nederlandse wetenschapper, mét bril. Kuipers: “Astronauten hoefden ineens geen supermensen meer te zijn.”

De toen nog studerende Kuipers oriënteerde zich direct op wat ervoor nodig was om astronaut te kunnen worden en poetste zijn cv op, onder meer door bij de Koninklijke Luchtmacht onderzoek te doen naar ruimteziekte. Kuipers: “Ik wilde graag alle deuren openhouden. Maar hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het is om je als arts nog te specialiseren.”

Kuipers moest kiezen, en koos voor de ruimtevaartwereld. Hij ging aan de slag bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, waar hij als arts fysiologische experimenten voor andere astronauten ging voorbereiden. “Realistisch gezien was de kans dat ik de ruimte in zou mogen altijd heel klein,” weet Kuipers, “maar ik wilde mijn kansen zo groot mogelijk maken. En als ik zelf geen astronaut kon worden, wilde ik als medicus meewerken aan bemande missies naar Mars.”

Voor alles opgeleid

Toen kwam in 1998 het verlossende woord. Kuipers werd geselecteerd voor het Europese astronautencorps, waar ook een goede dosis geluk bij kwam kijken. In 2004 en 2011 vloog hij naar de ruimte, waar hij in totaal 204 dagen verbleef. Maar hoewel er bij elke missie twee bemanningsleden moeten zijn opgeleid tot crew medical officers, speelde zijn vooropleiding geen grote rol in de selectie. “Je gaat als astronaut eigenlijk een beetje je eigen vak uit”, aldus Kuipers. “Je wordt in principe voor alle taken opgeleid. Je moet het ruimteschip kunnen besturen, maar je bent bijvoorbeeld ook ingenieur.”

Zijn medische expertise heeft Kuipers aan boord van het internationale ruimtestation ISS gelukkig nooit écht nodig gehad, met uitzondering van een uitwendige oorontsteking, die hij bij zichzelf heeft behandeld. “Ik heb één keer mijn stethoscoop moeten trekken”, herinnert de astronaut zich. “We hadden een luik dat niet open ging. Toen heb ik mijn stethoscoop op het luik gezet om te luisteren of het mechanisme achter het luik wel werkte. De conclusie: het werkte en we moesten gewoon wat harder trekken.” Kuipers lacht: “Ik heb dus wel een diagnose gesteld in de ruimte, maar niet op een mens.”

Hoewel de beroemdste astronaut van Nederland ook na zijn vluchten niet meer in een kliniek is gaan werken, mist hij zijn werk als arts wel. En dan met name het helpen van mensen. “Een paar jaar terug liep ik nog wel eens een poosje met mijn huisarts mee om patiënten te bezoeken. Gewoon voor de lol. Nu ik een bekende Nederlander ben kan dat niet meer omdat je dan de patiënten te veel afleid. Maar als het zou kunnen, zou ik het doen.”

Ben jij op zoek naar een studie of ken je iemand die zichzelf wil omscholen? KIJK helpt je daarbij met de spiksplinternieuwe studiekeuzegids! Hierin vind je onder meer interviews met wiskundige Ionica Smeets, turner Epke Zonderland en de Nederlandse MacGyver Rolf Hut, ontdek je welke studentenstad bij jou past en lees je over bijzondere werkplekken. Bestel de studiespecial hier!

Tekst: Nick Kivits