Op KIJK Live! #8 nam natuurkundige Stefan Vandoren ons mee terug in de tijd naar de oerknal. Bekijk de video van zijn praatje!
“Eigenlijk kijken we altijd een beetje terug in de tijd”, vertelt Stefan Vandoren (Universiteit Utrecht) aan het begin van zijn KIJK Live!-praatje. “Als jullie naar mij kijken, zien jullie mij zoals ik er een factie van een fractie van een seconde geleden uitzag. Die verschillen zijn allemaal niet belangrijk zolang we bezig zijn met aardse dingen, maar als we naar de sterrenhemel kijken, worden ze een beetje groter.” De maan zien we bijvoorbeeld zoals hij een seconde geleden was, de zon zoals hij acht minuten geleden was, vervolgt de theoretisch natuurkundige. En zo kijken we, als we het heelal in kijken, eigenlijk terug in de tijd.
Dan beeldt Vandoren de hele geschiedenis van het universum uit met zijn twee uitstrekte armen. “De hele geschiedenis van de mensheid is dan het nagelrandje van mijn vinger.” Toch proberen wij die hele twee armlengtes in kaart te brengen – inclusief wat er gebeurde bij het nagelrandje aan het andere uiteinde. Daar komt namelijk het oudste licht vandaan, dat een paar honderdduizend jaar na de oerknal werd uitgezonden.
Daarvóór zit nog een periode waarin de uitdijing veel sneller zou zijn gegaan: de inflatie. “En daar gaat dat recente nieuws over”, aldus Vandoren, refererend naar de tekenen van zwaartekrachtsgolven die pas werden gevonden in dat eerste licht – een soort kolkjes. “In die kolkjes zit een schat aan informatie. In het vroege heelal bestonden er namelijk zwaartekrachtsgolven die eigenlijk uit de oerknal kwamen, en die laten een bepaald signaal achter in het licht.”
Dat is bijzonder, want zwaartekrachtsgolven hebben we nog nooit direct waargenomen. “Die komen voort uit de relativiteitstheorie van Einstein en daar moet je ook eigenlijk een beetje quantummechanica bij gebruiken. Daarom zijn wetenschappers ook zo enthousiast hierover; omdat het ons waarschijnlijk toegang geeft tot het combineren van die twee theorieën, iets wat theoretici helemaal niet zo goed lukt.”
Daarnaast kloppen de ‘kolkjes’ met de al genoemde inflatieperiode, die tien tot de macht -36 seconde na de oerknal plaatsvond. “Wat ik fascinerend vind,” besluit Vandoren zijn verhaal, “is dat we vandaag de dag experimenten kunnen doen die ons vertellen wat er is gebeurd op dit soort korte tijdschalen. Dat zijn niet langer exotische gedachtenkronkels van slimme theoreten. We zijn nu in een stadium gekomen dat we kunnen gaan meten aan de oerknal.”
De volgende editie van KIJK Live! wordt gehouden op donderdag 15 mei. Lees hier en hier meer over het programma. Erbij zijn? Geef je op via de site Meet-up, of stuur een mailtje naar info@kijkmagazine.nl met als onderwerp ‘Aanmelding KIJK Live! 15 mei’, waarin je de namen en mailadressen vermeldt van jezelf en eventuele andere bezoekers die met je meekomen.
Let op! Dit is de voorlopig laatste KIJK Live! in Amsterdam. Na deze editie gaan we experimenteren met andere locaties en verwachten we ook een zomerstop in te lassen. Dus grijp je kans en kom op 15 mei!
Filmpje: Ma Media, foto: Erik de Klein