Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Onderzoekers hebben een planeet zo groot als Mars ontdekt, die op eigen houtje door de ruimte reist: vrij van de trekkende kracht van een moederster.
Waar het gros van de planeten waarvan we momenteel het bestaan kennen, in een baan rond een ster draaien, zijn er een handvol die hun leven als astronomische einzelgänger doorbrengt. Deze solitaire planeten, ook wel weesplaneten genoemd, bewegen zich vrij door de ruimte, niet door zwaartekracht gebonden aan een moederster. In vakblad Astrophysical Journal Letters beschrijft een Pools team astronomen de vondst van wat de kleinste, aardachtige weesplaneet tot nu toe zou zijn.
Lees ook:
Planetaire eenling
Hoewel de onderlinge verschillen tussen de meer dan 4000 exoplaneten die astronomen tot nu toe ontdekt hebben groot zijn, hebben ze één ding gemeen: de draaien om een ster. Althans, dat doen ze bijna allemaal. Een paar jaar geleden ontdekte het team achter OGLE, voor Optical Gravitational Lensing Experiment, van de Warschau-universiteit, het bestaan van planetaire eenlingen, vrij van de greep van een zon, in onze Melkweg. Onlangs spotte hetzelfde team nog zo’n weesplaneet: de kleinste tot nu toe.
Microlensing
Omdat solitaire planeten geen licht uitstralen, maar anders dan ‘normale’ exoplaneten ook niet in een vaste baan om een ster bewegen, worden ze zelden gespot. Gebruikelijke detectiemethoden, zoals de transitiemethode, maken namelijk gebruik van de invloed die een ster en diens planeet op elkaar hebben.
Middels zogenaamde gravitationele microlensing kunnen astronomen de solitaire planeten wél vinden. “Als een massief object (een ster of planeet) tussen een waarnemer op aarde en een verre lichtbron (lees: een ster) beweegt, kan de zwaartekracht van het object het licht afbuigen en bundelen”, vertelt hoofdauteur van het nieuwe onderzoek, Przemek Mroz. “De waarnemer (in dit geval de telescoop van de Warschau-universiteit in het Las Campanas-observatorium, red.) ziet hierdoor het licht van de bronster tijdelijk in helderheid toenemen.”
OGLE
Dergelijke events zijn zeldzaam. De waarnemer, het object en de lichtbron moeten immers min of meer op één lijn staan. “Als we slechts één bronster zouden observeren, zouden we bijna een miljoen jaar moeten wachten om zo’n microlensing event te zien”, aldus Mroz. Daarom monitoren surveys als OGLE – een van de grootste en langstlopende – honderden miljoenen bronsterren in het centrum van de Melkweg.
Tijdens deze survey ontdekte het Poolse team de kleinste aardachtige weesplaneet tot nu toe: OGLE-2016-BLG-1928. Dat maken de astronomen onder meer op uit de duur van het microlensing event. De lichtpiek is namelijk afhankelijk van de massa van het object. Hoe lichter het object, hoe sneller die ‘lichtflits’ weer verdwijnt.
42 minuten
Met een piek die van slechts 42 minuten, wist het team dat het moest gaan om een bijzonder kleine weesplaneet, waarschijnlijk ter grootte van Mars. Als het object een ster is, duurt het event meerdere dagen. Bij de meeste weesplaneten duurt het een paar uur. Met het onderzoek laat het team zien dat ook kleine(re) solitaire planeten middels gravitationele microlensing gevonden kunnen worden.
Astronomen vermoeden dat weesplaneten net als ‘normale’ planeten in de protoplanetaire disk rond sterren ontstaan, maar op een bepaald moment aan de trekkracht van hun ster onttrokken worden.
Bronnen: Astrophysical Journal Letters, Warschau-universiteit via EurekAlert!
Beeld: Jan Skowron/Astronomical Observatory, University of Warsaw