Een witte dwergster die elke 13 seconden om zijn as draait, vormt het eerste bewijs dat dit type ster flink krimpt in de beginfase van zijn leven.
Als een ster à la de zon aan het einde van zijn leven komt, blijft er een witte dwergster over. Zo’n dwergster draait razendsnel rond en is meestal maar een paar duizend kilometers groot. Maar ze worden in de eerste paar miljoen jaar van hun leven nog kleiner, zo is nu voor het eerst waargenomen. Dat schrijven twee Russische en een Italiaanse sterrenkundige in een publicatie in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Elke 13 seconden
Al langer werd voorspeld dat witte dwergsterren tot wel 1000 kilometer kunnen krimpen. Maar het is lastig te observeren. Dat komt ten eerste omdat de meeste bekende sterren van dit type veel ouder zijn dan een paar miljoen jaar, de fase waarin het kleiner worden zou plaatsvinden. En ten tweede is het niet altijd mogelijk de straal van de ster in kwestie direct en precies genoeg te meten, laat staan enige veranderingen daarin.
Dat het nu gelukt is, ligt aan de unieke situatie waarin de geobserveerde witte dwergster zich bevindt. Het gaat hier om een dubbelster op een afstand van 2000 lichtjaar van de aarde, voor ons in het sterrenbeeld Achtersteven gelegen. De dwergster draait elke 13 seconden om zijn as, de snelste rotatietijd ooit gemeten van dit type ster. Hij trekt daarbij materie uit de sterrenwind van zijn partnerster en verzamelt dat om zich heen.
De witte dwergster wordt letterlijk verlicht door dit verzamelde materiaal en bovendien op zo’n manier dat het niet de rotatie van de ster beïnvloedt. Volgens het team een enorm zeldzaam fenomeen en uitermate geschikt voor nadere bestudering.
7 nanoseconden per jaar
De onderzoekers besloten de röntgenstraling afkomstig van de witte dwergster en diens directe omgeving uit te pluizen en dat te vergelijken met eerdere metingen. Zo konden ze berekenen dat de rotatiesnelheid in de afgelopen 20 jaar met 7 nanoseconden per jaar is toegenomen. Dat klinkt als een peulenschil, maar het maakt veel uit voor een razendsnel rondtollend object dat meermaals zo zwaar is als de aarde, maar een flink stuk kleiner is.
Deze verhoogde spinsnelheid kan alleen worden verklaard door inkrimping. De ster zou 2 miljoen jaar oud zijn. Volgens eerdere modellen zou bij deze leeftijd een krimpsnelheid van 1 centimeter per jaar horen. En dat komt precies overeen met die 7 nanoseconden per jaar dat de rotatiesnelheid toeneemt.
Bevestiging
“Het is een zeer interessant onderzoek”, mailt sterrenkundige Ed van den Heuvel (Universiteit van Amsterdam). “De argumenten dat het hier gaat om een zeer jonge witte dwerg gaat die nog bezig is samen te trekken zijn zeer overtuigend. Ik ken de drie onderzoekers goed; ze zijn allen uitstekende wetenschappers.”
Een mooie bevestiging dus van wat wetenschappers al dachten: witte dwergsterren krimpen in het begin van hun leven. Een spannend gegeven in de sterrenkundige wereld, waar verder onderzoek vast op verder kan borduren.
Bronnen: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Lomonosov Moscow State University via EurekAlert
Beeld: Franceso Mereghetti
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!