Elke zondag op de KIJK-site: een filmpje dat een legendarische gebeurtenis of een opmerkelijk vliegtuig uit de luchtvaartgeschiedenis laat zien. Deze keer: het grootste, meest eenzijdige luchtgevecht ooit.

De Israëliërs staan er bij vriend en vijand om bekend dat ze militair gezien nogal hard van zich af kunnen slaan. Een van de belangrijkste bewijzen daarvoor werd geleverd tijdens Operation Mole Cricket in juni 1982. Die zou leiden tot het grootste luchtgevecht sinds de Tweede Wereldoorlog en de geschiedenis in gaan onder de bijnaam de Bekaa Valley Turkey Shoot.

We gaan eerst even vijftien jaar terug in de tijd. Nadat Israël tijdens de Zesdaagse oorlog in 1967 een klinkende overwinning behaalde op Egyptische strijdkrachten, begonnen verschillende Arabische staten zich uit alle macht te bewapenen. Om een situatie als tijdens de Zesdaagse Oorlog te voorkomen, kochten ze onder meer Russische vliegtuigen en luchtafweersystemen, waaronder SA-2, SA-3 en SA-6 luchtdoelraketten. En die bleken behoorlijk succesvol. In de Uitputtingsoorlog (1967-1970) verloor Israël bijvoorbeeld 22 toestellen aan Egyptische SAM-systemen (surface-to-air missile). En in de Jom Kipoeroorlog van 1973 was dat nog niet veel beter geworden. In de eerste 48 uur van de oorlog haalde Egypte meer dan veertig Israëlische toestellen neer.

Het mobiele Russische luchtafweersysteem SA-6 bleek een geduchte tegenstander.

Begin jaren tachtig liepen de spanningen in het gebied opnieuw hoog op. Toen Syrië luchtafweersystemen in de oost-Libanese Bekavallei plaatste, besloot Israël in de aanval te gaan. Op 6 juni 1982 viel het leger Libanon binnen; drie dagen later volgden er een serie luchtaanvallen (de zogenoemde Suppression of Enemy Air Defences of SEAD) met als doel om de Syrische luchtafweer uit te schakelen. En al snel bleek dat de Israëli’s van de harde lessen uit het verleden hadden geleerd.

Nederlaag

In de ochtend van 9 juni vertrokken negentig Israëlische F-15- en F-16-jachtvliegtuigen in de richting van de Bekavallei om de klus te klaren. Meteen daarna stuurde Syrië honderd toestellen, waaronder MiG 21’s en MiG-23’s, de lucht in om de aanval te stoppen.

Het werd een pijnlijke nederlaag voor de Syriërs. Tegen de avond waren er al 29 MiGs neergeschoten en zeventien van de negentien SAM-systemen in de Bekavallei uitgeschakeld. De overige twee werden een dag later gebombardeerd en tegelijkertijd verloor Syrië nog eens 35 jachtvliegtuigen. Eind juli had de Israëlische luchtmacht 87 Syrische toestellen neergeschoten en bij elkaar dertig SAM-systemen vernietigd. Aan eigen kant was er geen enkele F-15 of F-16 verloren gegaan. De schade bleef beperkt tot een paar helikopters, een verkenningsvliegtuig en een A4-Skyhawk.

Over de oorzaken van de nogal ongelijke strijd is heel wat gespeculeerd. Een belangrijke is dat de nieuwe McDonnell Douglas F-15’s en de General Dynamics F-16’s een paar klassen beter waren dan de verouderde MiG-21’s die de ruggengraat van de Syrische luchtmacht vormden.

Maar wat de Israëli’s ook erg heeft geholpen, is dat ze konden beschikken over de heel betrouwbare AIM-7F Sparrow- en de AIM 9L Sidewinder-raketten. Vooral die laatste bleken heel effectief doordat ze over een zogenoemde all aspect capability beschikken; ze kunnen vanuit alle richtingen op de vijand worden afgevuurd, inclusief recht van voren. De Israëlische vliegers hoefden zich dus niet eerst, zoals de Syrische MiGs met hun AA-2 raketten wel moesten, achter de vijand zien te manoeuvreren.

De AIM 9L Sidewinder.

Bovendien kregen de F-15 en F-16-vliegers doelinformatie van E-2C Hawkeye (een vliegend radarsysteem), waardoor ze al vanaf 750 kilometer afstand konden zien welke vijandelijk toestellen hun kant op kwamen. En die werden vervolgens uitgeschakeld zonder dat de piloten hun tegenstanders ook maar hadden gezien.

Luiheid

En de SAM-systemen? Die gingen ten onder aan luiheid en een enorm gebrek aan strategisch inzicht. De Russische leveranciers adviseerden namelijk om de mobiele luchtafweersystemen regelmatig te verplaatsen en ze daarna goed te camoufleren. Dat alles uiteraard om te voorkomen dat hun positie bekend zou worden en ze een gemakkelijke prooi voor luchtaanvallen zouden vormen. Dat vonden de Syriërs kennelijk te veel gedoe. Ze bleven met hun mobiele systemen maandenlang op één plek staan omdat ze geen zin hadden om steeds nieuwe latrines te graven.

En in plaats van goede camouflagenetten te gebruiken, probeerden ze de met lanceerinstallaties uitgeruste trucks voor de vijanden te verbergen met behulp van een rookgordijn. Ze hadden er net zo goed een laken met een doelwit overheen kunnen leggen, want de rook was van kilometers afstand te zien, zodat de Israëlische vlieger precies wisten waar ze hun bommen moesten droppen. En zo werden de SAMs, samen met de overjarige MiGs, vanzelf de kalkoenen in de turkey shoot.

In KIJK 3/2014 kun je overigens alles lezen over de ontwikkeling van gevechtsvliegtuigen. Daarin wordt de F-16 genoemd als een van de succesvolste jagers ooit.

Bronnen: Airpower Journal, Defense Today, Aviation Trivia

Beeld: Israel Air Force, U.S. Air Force