Een fantastische mengelmoes van fossielen brengt ons terug naar de dag dat een meteorietinslag een einde maakte aan het dinosaurustijdperk.

Soms hebben we de mazzel dat als er iets bijzonders gebeurt er toevallig een camera in de buurt is om de boel vast te leggen. Een internationaal team paleontologen van onder meer de Kansas-universiteit en de Vrije Universiteit van Amsterdam hebben iets vergelijkbaars gevonden; een dik pakket fossielen dat ontstond op het moment dat het einde betekende voor de dinosauriërs.

Lees ook:

• Inslagkrater verstopt onder de Hiawatha-gletsjer in Groenland?
• Oeroud ‘zacht fossiel’ onthult eigenschappen ichthyosauriër

Gevaar van boven

Toen er zo’n 66 miljoen jaar geleden een gigantisch brokstuk op onze planeet knalde, was het niet alleen einde verhaal voor de dinosauriërs. Maar liefst driekwart van het leven op aarde stierf aan de gevolgen van de kilometers grote meteoriet, die met een immense klap op het Mexicaanse Yucatán-schiereiland insloeg.

Deze massa-extinctie werd later aangenomen als de officiële overgang tussen het Krijt in het Mesozoïcum – het ‘tijdperk van de dinosauriërs’ – en het Paleogeen in het Tertiair. “Op de meeste plekken op aarde wordt deze grens, waarin de zoogdieren dominant werden op land, gevormd door een dun kleilaagje”, vertelt paleontoloog Dennis Voeten (Universiteit van Uppsala), niet betrokken bij het onderzoek.

Een mengelmoes van visfossielen. © Robert DePalma/University of Kansas

“In dat kleilaagje,” legt Voeten uit, “vinden we onder andere een soort glasbolletjes en iridium, een zeldzaam element dat meestal veel dieper verscholen zit.” Dit paar vormde eind jaren 70 de basis voor het idee dat een meteorietinslag de massa-extinctie veroorzaakte. “Iridium komt zo waarschijnlijk van buiten de aarde”, gaat Voeten verder. “De glasbolletjes, zogenaamde tektieten, zijn beetjes aardmateriaal die tijdens een inslag als gesmolten druppeltjes werden weggeschoten.”

Stap voor stap

Maar de vondst die paleontologen in vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences presenteren, is veel meer dan een simpel kleilaagje. De afzetting, gevonden in de Hell’s Creek-formatie in Noord-Dakota in de VS, zo’n 3000 kilometer van de Chicxulub-inslagkrater, is meer dan een meter dik. Bovendien zit het bomvol resten van leven die je niet bij elkaar zou verwachten. Van oeroude zoetwatervissen, tot restanten van zeeleven en zelfs overblijfselen van op het land levende zoogdieren, insecten, bomen, enzovoorts. Én overal die tektieten.

Een plakje materiaal waarop duidelijk de tektieten te zien zijn. © Robert DePalma/University of Kansas

Hoogleraar gewervelden-paleontologie Anne Schulp (Universiteit Utrecht en Naturalis Biodiversity Center), niet betrokken bij het onderzoek, is verrukt. “Het mooie hiervan,” vertelt Schulp, “is dat het hele verhaal van die meteorietinslag erin zit. Alle gevolgen tot duizenden kilometers afstand van de krater zijn hierin in fantastisch detail bewaard gebleven.”

De afzetting laat ons dus precies zien hoe het er enkele minuten na de meteorietinslag op aarde aan toe ging. “Eerst zullen aardbevingen het water in de rivier die vroeger door het gebied stroomde, heen en weer hebben doen klotsen”, vertelt Schulp. “Dat is onder andere te zien aan de rimpels in het sediment.” Een kwartiertje tot een uurtje later begonnen die tektieten uit de lucht te vallen, als een regen van kokende knikkers. “De vloedgolf,” vertelt Schulp, “deed er iets langer over, maar sleurde uiteindelijk ook zeebeesten en ander leven mee.”

Naast restanten van dieren, werden er ook hele, bewaard gebleven bomen gevonden. © Robert DePalma/University of Kansas

Snoepwinkel

De bijzondere vondst verstevigt niet alleen het bewijs voor de meteorietinslag, het leert ons dus heel veel over hoe de ramp zich heeft afgespeeld. “We krijgen met deze fossielen de timing van de gebeurtenissen veel beter in beeld”, vertelt Schulp.

De ongelooflijke hoeveelheid gefossiliseerd materiaal is als een soort snoepwinkel voor paleontologen. Dat we met de publicatie van dit paper dan ook nog niet het laatste van deze vondst gehoord hebben, zijn zowel Voeten als Schulp het over eens. “Ik twijfel er niet aan dat deze vindplaats de sleutel zal vormen tot antwoorden die we tot nu toe voor onmogelijk hielden”, besluit Voeten.

Bronnen: Proceedings of the National Academy of Sciences, University of Kansas

Beeld: Robert DePalma/University of Kansas

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!