Niertransplantaties gaan gepaard met een levensvoorraad immuunsysteemonderdrukkende medicijnen om afstoting te voorkomen. Een nieuwe celtherapie maakt deze medicijnen voortaan overbodig.
Immunoloog en reumaloog Samuel Strober van de Stanford University in California heeft een nieuwe celtherapie ontwikkeld die oud-nierpatiënten een medicijnvrij leven lijkt te beloven. Normaal worden lichaamsvreemde weefsels door een gezond immuunsysteem aangevallen en opgeruimd. Strober weet echter het immuunsysteem slim te herprogrammeren.
Momenteel moeten nierpatiënten na een transplantatie nog hun leven lang immuunsysteemonderdrukkende medicijnen slikken. Hun nieuwe nier wordt zo niet afgestoten, maar dat er aan hun onderdrukte immuunsysteem verder nadelen kleven, moge duidelijk zijn. Daarbij komt dat levenslang medicijngebruik een dure aangelegenheid is.
Tijdens Strobers onderzoek kregen de patiënten eerst nog de ‘oude’ medicijnen voorgeschreven. Hierna bracht hij het aantal witte bloedcellen, die een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem vormen, verder terug met behulp van bestraling en het toedienen van antistoffen. Nu het eigen immuunsysteem feitelijk onderuit was gehaald, kregen de proefpersonen miljoenen nieuwe, witte bloedcellen van de orgaandonor toegediend samen met CD34+-stamcellen die de bloedcellen onderdeel laten worden van het immuunsysteem van de patiënt.
Nu komt de truc waar Strober dertig jaar aan gewerkt heeft: de negatieve selectie. Het immuunsysteem merkt het lichaamsvreemde orgaan op en probeert te beoordelen of de aanval moet worden ingezet. De patiënten zijn nu echter verrijkt met miljoenen witte bloedcellen van de donor, die het orgaan herkennen. Om alle neuzen dezelfde kant op te richten, verwijdert het immuunsysteem de bloedcellen die het orgaan niet herkennen. Deze negatieve selectie zorgt ervoor dat het orgaan met rust wordt gelaten. Hierna wordt het gebruik van immuunsysteemonderdrukkende medicijnen langzaam afgebouwd totdat de patiënt geheel medicijnvrij is.
Bij het onderzoek werd het bloed van de patiënten uitgebreid geanalyseerd om plotselinge afstoting of een graft-versus-host-reactie te voorkomen. Acht van de twaalf proefpersonen leven inmiddels al drie jaar medicijnvrij. Strober observeert de overige patiënten nog en heeft goede hoop dat ook op hen een medicijnvrij leven wacht.
In 2008 was het David Sachs van het Massachusetts General Hospital in Boston al gelukt patiënten vrij van onderdrukkende medicijnen te krijgen. Sachs deed dat door hun complete beenmerg te vervangen. Maar eerst een niertransplantatie en direct erna een volledige beenmergtransplantatie vraagt nogal wat van de patiënt. De nieuwe methode van Strober heeft als voordeel dat hij veel minder ingrijpend is.
Strober wil nu kijken of ook organen die qua HLA (humaan leukocytenantigeen) niet overeenkomen met de ontvanger met zijn methode kunnen worden getransplanteerd, zoals het geval is bij de beenmergmethode van Sachs. Als dit mogelijk blijkt, kunnen de wachtlijsten voor organen flink worden ingekort.
Bronnen: The New England Journal of Medicine, New Scientist
Beeld: Halfalah/Wikimedia Commons