Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Volgens nieuw onderzoek zou de rugvin van de gigantische oerhaai pakweg even groot geweest zijn als een volwassen vrouw lang is.
Meer dan een vlijmscherpe tand had men niet nodig om met zekerheid te kunnen zeggen dat uitgestorven oerhaai Megalodon een flinkerd was. Maar hoe de vis, diens naam letterlijk ‘grote tand’ betekent, er precies uitzag, bleek lastiger. Een team Britse onderzoekers meent aan de hand van verschillende moderne haaiensoorten de werkelijke afmetingen van de gigantische oerhaai achterhaald te hebben.
Lees ook:
Kolos
De Megalodon leefde tussen 23 en 3 miljoen jaar geleden. De gefossiliseerde resten die we van de oerhaai hebben, bestaan voornamelijk uit ooit scherpe, driehoekige tanden; groter dan een mensenhand. Hiermee schatten onderzoekers in het verleden dat de haai ruim tweemaal zo groot geweest moest zijn als de witte haai: tot maar liefst 18 meter.
Anno 2020 is de witte haai (Carcharodon carcharias), met zijn tot pakweg zes meter lange lijf ’s werelds grootste roofvis. Alleen de walvishaai (Rhincodon typus) en de reuzenhaai (Cetorhinus maximus), beide filter feeders, kunnen met respectievelijk 13 en 10 meter, groter worden. Zelfs deze vreedzame kolossen doen qua grootte onder voor de Megalodon.
Tandgrootte
Het achterhalen van het precieze uiterlijk (lees: de proporties) van een uitgestorven dier is lastig genoeg als je het hele skelet hebt. Laat staan hoe moeilijk het is als je het enkel met tanden moet doen. “Omdat de skeletten van haaien uit kraakbeen bestaan dat haast niet fossiliseert, en een haai tijdens het leven vele tienduizenden tanden wisselt, zijn veel fossiele haaien haast uitsluitend bekend door hun tanden”, vertelt paleontoloog Dennis Voeten.
Hierom namen paleontologen vroeger vaak de witte haai als voorbeeld: de toen veronderstelde nauwst nog levende verwant van de oerhaai. Het resultaat was dat de Megalodon werd afgebeeld als witte haai, maar dan een flinke slag groter. Zo’n simpel trucje is het volgens Voeten echter niet. “De lengte van een haaientand is geen directe, nauwkeurige indicator voor lichaamsgrootte. Zo kunnen grote haaien relatief kleine tanden hebben, en andersom. Daarbij hangt de tandvorm en afmeting af van de specifieke prooidieren en waar in de bek de gevonden tand gezeten heeft. Niet alle tanden van één haai zijn even groot.”
Familie
Van een dergelijke schatting wijkt het team Britse onderzoekers in de publicatie in Scientific Reports dan ook vanaf. Daarbij was niet iedereen het eens met deze plek in de stamboom. “Megalodon is niet een directe voorouder van de witte haai, maar is in dezelfde mate verwant aan andere roofhaaien zoals de mako-, zalm- en haringhaai”, vertelt coauteur Catalina Pimiento in een persbericht.
Tegenwoordig wordt de Megalodon niet meer ingedeeld in de familie Lamnidae, waar de witte haai deel van uitmaakt, maar in de uitgestorven familie Otodontidae.
Voeten: “In deze nieuwe studie hebben de onderzoekers rekening gehouden met de vermoedelijke familierelaties van Otodus megalodon en moderne haaien. Zo krijgen ze beter inzicht te in de variaties in lichaamsverhoudingen die veroorzaakt worden door ecologische en fysiologische verschillen.”
Van kop tot kont
Zo berekenden de onderzoekers dat een 16 meter lang exemplaar van de Otodus megalodon waarschijnlijk een kop van pakweg 4,65 meter lang, een rugvin van 1,62 meter hoog en een staartvin van 3,85 meter lang hebben. Een gemiddelde volwassen Nederlandse vrouw op de rug van de oervis, zou dus nét over de rugvin heen kunnen kijken.
“Hoewel er in het verleden al vaker lichaamsreconstructies zijn gedaan, is dit waarschijnlijk de statistisch best onderbouwde poging tot nu toe”, vindt Voeten. “Wel waarschuwen de onderzoekers terecht dat interpolatie (reconstructie binnen bekende variatie) betrouwbaarder zou zijn dan extrapolatie (waarbij naar afmetingen wordt gekeken die niet meer bestaan).”
Al met al is Voeten positief: “Het is goed om te zien dat het de onderzoekers niet alleen om de totale lichaamslengte te doen was, maar dat ook aandacht aan ecologisch relevante afmetingen en vormen, zoals die van de vinnen, werd besteed.” Of de Megalodon er werkelijk zo uitzag, is natuurlijk zelfs met deze nieuwe aanpak, niet helemaal zeker. Die zekerheid hebben we pas als we een volledig skelet vinden – of er eentje in het echt tegenkomen…
Bronnen: Scientific Reports, Phys.org, The Guardian
Beeld: Oliver E. Demuth; Cooper et al., 2020/Scientific Reports