De Nobelprijs voor de economie is dit jaar toegekend aan Thomas Sargent en Christopher Sims. Met hun onderzoek is het effect van beleid op de economie een stuk beter te voorspellen.

Thomas Sargent (rechts op de foto) en Christopher Sims (links) drukken al sinds de jaren zeventig een stevig stempel op de economische theorie. Vooral de laatste tien, vijftien jaar is hun werk een cruciaal gereedschap geworden voor centrale banken, aldus de uitreikers van de ‘Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie ter nagedachtenis aan Alfred Nobel’, zoals het economische neefje van de Nobelprijs officieel heet.

De beide Amerikanen hebben, los van elkaar, onderzocht hoe de economie reageert op beleid – en vooral hoe je dat kunt onderzoeken. Het is namelijk heel lastig om te weten welke veranderingen je kunt toeschrijven aan het beleid en welke veranderingen het gevolg zijn van nieuwe keuzes van mensen.

“In elk geval Sims stond wel op mijn favorietenlijstje”, zegt Coen Teulings, die als directeur van het Centraal Planbureau iedere dag bezig is met onderzoek naar de effecten van beleid. “Sims heeft onderzocht welke modellen het best zijn. Je kunt wel enorme economische modellen bouwen, met honderd variabelen erin, maar de voorspellingen blijken vrij zwak. Hij ontdekte dat eenvoudige modellen, waarbij je maar een paar variabelen neemt en daarvoor kijkt hoe ze in het verleden zijn veranderd, eigenlijk de beste voorspellingen geven. Dat was wel ontnuchterend, en van zijn modellen maken we nog veel gebruik.”

Terwijl Sims zich vooral bezighield met de effecten van kortetermijnschokken – zoals een nieuw belastingtarief, of een verlaging van de rente – keek Sargent vooral naar structurele veranderingen, zoals inflatie. Teulings: “Een centrale bank wil soms bewust inflatie toelaten, omdat de staatsschuld dan minder waard wordt. Maar het gevolg is dat mensen die geld uitlenen meer rente gaan vragen. En dat drijft de staatsschuld juist op. Zoals we hier bij het CPB vaak zeggen: ‘You can fool some people some time, but you can’t fool all the people all the time.‘ Economen zoals Sargent zijn daarom gekomen met het ‘rationele verwachtingenmodel’. Door hun onderzoek kunnen we de verwachtingen van mensen meenemen in onze voorspellingen.”

Esther-Mirjam Sent, hoogleraar economie in Nijmegen, vindt de keuze daarentegen “heel spijtig”. Ze heeft nog les heeft gehad van Sargent en is op zijn werk gepromoveerd. “Wiskundig is het allemaal heel knap, maar het staat volledig los van de realiteit van mensen die helemaal niet zo rationeel zijn. Ik begrijp niet hoe je in deze tijd van crisis een prijs kunt geven aan modellen die zo hebben gefaald. Een gemiste kans.”

Volgens het comité dat de prijzen toekende, komt echter juist in deze crisis het bekroonde werk goed van pas. “Zonder de kennis die centrale banken dankzij het onderzoek van Sargent en Sims hebben, was de crisis nog veel erger geweest.”

Tekst: Frank Mulder

Beeld: AFP/ANP