De Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde gaat dit jaar naar twee biologen en een medicus voor hun werk naar parasitaire ziektes, zo werd vandaag in Stockholm bekend gemaakt. 

Vanaf vandaag zitten er heel wat wetenschappers nagels te bijten. Het is namelijk weer tijd voor de bekendmaking van de pretentieuze Nobelprijzen. De prijs voor de fysiologie of geneeskunde beet tegen het einde van de ochtend het spits af. De Ier William C. Campbell, Satoshi Õmura (Japan) en Youyou Tu (China) waren degenen die op konden veren van hun stoel. Hun ontwikkelde medicatie tegen parasitaire ziektes leverde de felbegeerde prijs op.

Parasitaire wormen

Al eeuwen wordt de mens getergd door parasieten die ziektes veroorzaken. Parasitaire wormen (helminths) zijn een voorbeeld van deze etters. Onchocerciase, ook wel rivierblindheid genoemd, en de olifantsziekte worden verspreid door de beesten. Campbell en Õmura vonden een medicijn dat deze wormen de das omdoet.

Õmura is een microbioloog die zijn handen graag vuilmaakt aan bodemorganismen. Rond 1979 hield hij zich bezig met de bacteriegroep Streptomyces. De onderzoeker dacht dat deze bacteriën konden worden ingezet tegen schadelijke micro-organismen en dus nam hij bodemmonsters mee naar huis. Vervolgens kweekte hij deze bacteriegroep in zijn lab.

Campbell, gespecialiseerd in parasieten, werd op de hoogte gebracht van Õmura’s Streptomyces en onderzocht of deze bacteriën wellicht ook konden worden gebruikt tegen mensen-plagende parasieten. Hij toonde even later aan dat een van de culturen die Õmura in zijn lab had gekweekt, zeer effectief was tegen de parasitaire wormen. Het medicijn dat met behulp van deze onderzoeken werd ontwikkeld, is nu bekend als Avermectin.

Malaria

Een andere parasitaire ziekte die we natuurlijk allemaal kennen, is malaria. Youyou Tu, een Chinese medicus, spitste zich toe op de plant Artemisia annua om het aantal malariagevallen terug te dringen. Ze wist een onderdeel uit het gewas te halen en was de eerste die liet zien dat deze component effectief was tegen malaria. Het medicijn dat hieruit werd ontwikkeld, Artemisinin, heeft al heel wat mensen gered van de parasitaire ziekte.

Parasitoloog en moleculair bioloog Petra F. Mens (werkzaam bij KIT Biomedical research) is niet verrast door deze bekendmaking: “Campbell en Õmura zijn absoluut terechte winnaars!”, roept zij door de telefoon. “Avermectin heeft een enorme bijdrage geleverd aan de bestrijding van de rivierziekte.” Over het medicijn dat werd ontwikkeld door Tu klinkt zij nog enthousiaster. “Artemisinine is het enige medicijn tegen malaria dat we nog hebben. Tegen alle andere is de ziekte resistent geworden. En het is ontzettend mooi dat dit medicijn gewoon uit een plantje komt.”

Bronnen: Antimicrobial Agents and Chemotherapy (1), Antimicrobial Agents and Chemotherapy (2), Yao Xue Xue Bao, Nobelprize.org