De hond is een van de meest geliefde huisdieren ter wereld. Hoe veranderde de mens een wilde wolf in een trouwe viervoeter?

We weten inmiddels dat we minstens 15.000 jaar trouwe viervoeters aan onze zijde hebben. Waar deze domesticatie plaatsvond, bleef tot nu toe een van de grootste onbeantwoorde vragen over de menselijke prehistorie. In het vakblad Nature, licht een internationale groep genetici van het Francis Crick Institute een tipje van de sluier op.

Lees ook:

• Intact wolvenwelpje uit de IJstijd gevonden in Canada
• Wolvenkop perfect bewaard gebleven
• ‘Honden begrijpen ons ook weer niet zo goed’

Oud DNA

Onderzoekers probeerden al eerder met het DNA van moderne wolven en honden de voorouders van man’s best friend te achterhalen. Ze schoten helaas niets op. De genetici van het Francis Crick Institute bestudeerden daarom 72 genomen uit gefossiliseerde wolven die leefden in een periode van 100.000 jaar. Alleen al organisatorisch was dat een enorme klus. Ongeveer 38 instelling in 16 verschillende landen doneerden hun wolvenoverblijfselen. Anders Bergström, onderzoeker bij het Crick liet weten in een persbericht: “Door dit project hebben we het aantal prehistorische wolvengenomen aanzienlijk vergroot, waardoor we een gedetailleerd beeld kunnen creëren van de voorouders van wolven in de loop van de tijd. Ook rond de tijd van het ontstaan ​​van de hond.”

Wolvenkinderen

In deze nieuwe berg aan informatie vonden de onderzoekers bewijs dat de moderne hond minstens twee verschillende voorouders heeft. Vroege honden uit Noordoost-Europa, Siberië en Amerika lijken een enkele, gedeelde oorsprong te hebben in het oosten. Maar vroege honden uit het Midden-Oosten, Afrika en Zuid-Europa hebben – naast deze oostelijke bron – ook een voorouder uit het Midden-Oosten. Kortom: alle honden hebben roots in Azië, en sommige daarvan hebben óók een wat westelijke afkomst.

Lars van den Hoek Ostende, paleontoloog bij de Universiteit Leiden, verbaast het niets. De wolf en de mens leven allebei vrijwel overal op aarde. En dan kom je elkaar vaak tegen. De dubbele afkomst is volgens hem dan ook te wijten aan het simpele feit dat we wolven meermaals op verschillende plekken domesticeerden. Als deze populaties telkens met elkaar vermengen, krijgen hun nakomelingen verschillende voorouders. Van den Hoek Ostende legt uit: “Nu ontdekken we dus dat twee van die momenten hun sporen hebben achtergelaten in het DNA. Dat die twee plekken zo ver uit elkaar liggen is geen toeval. Je moet voldoende genetische verschillen vinden binnen wat nog steeds een enkele soort is. En daar heb je wat afstand voor nodig.”

Volgens de onderzoekers is het ook mogelijk dat domesticatie slechts één keer plaatsvond. De vroege honden vermengden zich in dat geval met wilde wolven, zodat hun pups alsnog een dubbele afkomst kregen. Van den Hoek Ostende zegt daarop: “Dergelijke kruisingen tussen honden en wolven zullen ongetwijfeld ook plaats hebben gevonden. Maar dat zal een veel kleinere rol gespeeld hebben.”

Evolutie in data

De onderzoekers zullen de nieuwe DNA-dataset nog vaker gebruiken. De 72 oude wolvengenomen beslaan namelijk zo’n 30.000 generaties. Waar onderzoekers voorheen de evolutie van dieren reconstrueerden met hedendaags DNA, is dit de eerste keer dat wetenschappers natuurlijke selectie over zo’n grote periode direct kunnen aflezen.

Volgens Lars moeten we domesticatie niet zien als een eenmalige uitvinding die vervolgens de wereld rondreist. Dergelijke processen zijn veel complexer. Daarom is dit soort onderzoek cruciaal: “Hoeveel je uiteindelijk kan reconstrueren na millennia is de vraag, maar dit klinkt als een belangrijke stap. En naarmate we meer eeuwenoud DNA krijgen uit opgravingen, zal het beeld ongetwijfeld duidelijker worden.”

Bronnen: Nature, Eurekalert

Beeld: Francis Crick Institute, Love Dalén