Nog nooit eerder zagen we meercellige organismen die zo lang in het ijs overleefden.

De Siberische permafrost is al meer dan eens de bron van fantastische ontdekkingen geweest. Naast de bevroren restanten van mammoeten en leeuwenwelpjes, lijkt de ontdekking van wormpjes op het eerste gezicht misschien niet heel bijzonder. Think again. De beestjes zijn namelijk na bijna 42.000 jaar in het ijs niet alleen intact, ze leven nog. Dit maakt ze in één klap de oudste levende dieren op aarde én de eerste meercellige organismen die zo’n lange cryosleep overleven.

Lees ook: Leeuwenwelpje uit laatste ijstijd gevonden

Stijf bevroren

Het team van onderzoekers uit Moskou en Princeton verzamelde meer dan 300 bevroren bodemmonsters van verschillende locaties binnen het Siberisch-Arctisch gebied. In twee samples trof het team nematoden (wormpjes) aan van de geslachten Panagrolaimus en Plectus.

Na de vondst werden de nog stijf bevroren nematoden jarenlang bewaard. Onlangs was het hun tijd om te schitteren: in een petrischaaltje met een voedingsbodem die de groei van de wormpjes zou stimuleren, werden de samples voorzichtig bij een oplopende temperatuur tot 20 graden Celsius ontdooid. En ja hoor, na een paar weken begonnen de wormpjes te bewegen én te eten.

Zo ziet een van de gevonden Panagrolaimus wormpjes uit het bodemmonster nabij de Kolyma rivier er onder de elektronenmicroscoop uit. Bron: Shatilovich et al./Doklady Biological Sciences 2018

Arctisch gebied

De onderzoekers vonden een van de twee samples op 30 meter diepte nabij de Kolyma rivier, in wat ooit het hol van een grondeekhoorn was – voor die instortte en bevroor. Het andere sample bedroeg een 3,5 meter diep boormonster afkomstig van nabij de Alazeja rivier.

Aan de hand van koolstofdatering werd de leeftijd van de samples op 32.000 en 41.700 jaar geschat. Zijn de wormpjes dan ook zo oud? Zeer waarschijnlijk wel. Deze wormpjes zijn namelijk slecht in staat zo diep – 30 en 3,5 meter – in de harde permafrost te graven. Bovendien bedroeg de ontdooiende bovenlaag, zelfs in de warmste perioden, nooit meer dan 1,5 meter. Zeer waarschijnlijk dus dat de wormpjes écht ten tijde van het Pleistoceen over de bodem kropen.

Cryoslaap

De wormpjes, allemaal vrouwtjes, zijn nu gemakkelijk de oudste dieren op aarde. Ook zetten ze direct het wereldrecord voor langste periode dat een meercellig organisme werd ingevroren en het overleefde. Ze winnen daarbij ruimschoots van de vorige ‘kampioenen’. Onderzoekers wekten eerder beerdiertje SB-1 na 30 jaar ijzige slaap en een rondworm (Tylenchus polyhypnus) die bijna 39 jaar in bevroren toestand verkeerde.

Deze ijzige ‘cryoslaap’ (van het Griekse woord kryos voor kou) wordt vaker gezien bij eencellige organismen zoals bacteriën en amoebe. Ook zaden van sommige planten kunnen na lange periodes bevroren te zijn geweest, ontkiemen.

Verborgen in ijs

Dat de vondst draait om meercellige organismen is volgens de onderzoekers dus vooral veelbelovend. De aanpassingen die de wormpjes hebben om de lange kou te overleven, biedt mogelijk belangrijke nieuwe inzichten in de velden van de geneeskunde en de astrobiologie.

De ontdekking wakkert de nieuwsgierigheid aan. Want wat zal er nog meer in het ijs verborgen zitten? Van oeroude bacteriën tot dieren, en planten tot schimmels. De tijd zal het leren.

Bronnen: Doklady Biological Sciences, New Atlas, Science Alert

Beeld: CSIRO, Shatilovich et al./Doklady Biological Sciences 2018

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!