Een internationaal team van sterrenkundigen heeft de traagst draaiende neutronenster die elektromagnetische straling uitzendt, gemeten.

Sterren gaan met veel drama de pijp uit: middels een krachtige en spectaculaire explosie, een supernova genaamd. Wat overblijft, is een zwart gat, mits de kernmassa van de gestorven ster een paar keer hoger is dan de massa van de zon. Is dit niet het geval, dan blijft een zogenaamde neutronenster over bestaande uit een dicht opeengeperste klomp materiaal.

Soms gaat zo’n neutronenster heel snel om zijn as draaien, waarbij hij elektromagnetische straling uitzendt. We noemen hem dan een pulsar (ontdekt in 1967 door Jocelyn Bell Burnell). Pulsars maken soms wel honderden omwentelingen per seconde. De snelst draaiende neutronster wentelt maar liefst elke 1,4 milliseconde om zijn as.

Maar nu hebben onderzoekers van onder andere de Universiteit van Amsterdam een pulsar waargenomen die ontzettend traag is. Het kost de neutronenster 23,5 seconden om een rondje om zijn as te maken. En dat is bijzonder.

Lees ook: Mysterieuze radioflitsen niet veilig voor A.I.

LOFAR

De slome pulsar is ontdekt met de LOFAR-radiotelescoop (die uit duizenden radioantennes bestaat en waarvan het centrale punt zich in Drenthe bevindt) tijdens de zogenaamde Tied-Array All-Sky Survey. Dat is een zoektocht waarbij sterrenkundigen elk stukje hemel een uur lang meten. Door zo’n lange tijd naar de lucht te turen, kregen de onderzoekers de trage pulsar in het vizier.

De pulsar – PSR J0250+5854 genaamd – bevindt zich in de buurt van het sterrenbeeld Cassiopeia. De onderzoekers denken dat hij zo’n 14 miljoen jaar oud is. Ondanks zijn flinke leeftijd heeft de neutronenster een sterk magneetveld.

Het record voor de traagst draaiende neutronenster stond lange tijd op 8,5 seconde. Maar deze pulsar overtreft dat ruimschoots.

Pulsarbegraafplaats

Het is overigens opmerkelijk dat de onderzoekers überhaupt de slome pulsar hebben kunnen meten. “Pulsars zijn sterk gemagnetiseerde neutronensterren die langzamerhand afremmen, omdat hun draai-energie wordt omgezet in straling en een wind van deeltjes”, zegt astronoom Jason Hessels (Universiteit van Amsterdam), een van de onderzoekers.

“Hoe langzamer een pulsar draait, hoe minder energie hij heeft om straling op te wekken, en dus zichtbare radiopulsen te maken. Op een gegeven moment draait een pulsar zo langzaam dat hij gewoon onzichtbaar wordt. Dat noemen we de pulsar graveyard.”

Hoe kan deze tollende ster dan wel zijn waargenomen? Hessels: “Het is mogelijk dat deze pulsar een extra sterk en gekromd magneetveld heeft bij zijn noord- en zuidpolen en dat dat een extra ‘kick’ geeft om de pulsen nog te kunnen maken. Het feit dat we er wel eentje met LOFAR hebben ontdekt, betekent dat er waarschijnlijk veel pulsars zijn die ontsnapt zijn aan de graveyard. En daar zijn we nu naar op zoek…”

Bronnen: Astrophysical Journal, persbericht

Beeld: Danielle Futselaar/ASTRON

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!