Hoe komt Neptunus aan zijn maan Triton? Door hem te jatten van een veel kleinere planeet die hij bij een botsing verpulverde, suggereren twee Amerikaanse wetenschappers.

De grootste maan van Neptunus, sinds de degradatie van Pluto de buitenste planeet van ons zonnestelsel, is Triton. Deze brok steen, metaal, waterijs en bevroren stikstof is een geval apart: hij gaat in de tegenoverstelde richting rond ‘zijn’ planeet dan die planeet rond zijn eigen as draait, iets wat geen enkele andere grote maan in het zonnestelsel doet. Dat gegeven, en het feit dat Triton qua samenstelling erg op Pluto lijkt, doet vermoeden dat het hier gaat om een object uit de Kuipergordel: de riem van ingevroren kometen waar Pluto zelf ook deel van uitmaakt. Dat object zou dan, in de kinderjaren van het zonnestelsel, gevangen zijn door de zwaartekracht van Neptunus.

Maar hoe ging die vangst precies in zijn werk? “Tot nu toe lijkt de meest waarschijnlijke uitleg dat Triton de helft was van een dubbel Kuipergordelobject, dat zo’n vier miljard jaar geleden het pad van Neptunus kruiste”, stellen sterrenkundigen Steve Desch en Simon Porter. Triton werd bij die net-niet-botsing een maan van Neptunus, terwijl zijn onbekende wederhelft wist te ontsnappen.

Niet zo’n aannemelijk verhaal, oordelen Desch en Porter nu. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de partner van Triton groter was dan Triton zelf, maar daarvan waren er volgens hen maar weinig in vroeger tijden. Bovendien waren de snelheden van dit soort objecten in de periode waar het om gaat relatief groot, waardoor de kans klein was dat Neptunus erin slaagde er een te vangen.

De twee wetenschappers zien dan ook meer in een nieuw scenario. Hiervoor riepen ze een nieuwe planeet in het leven: Amphitrite, vernoemd naar de moeder van Triton in de Griekse mythologie. Deze zou twee keer zo zwaar zijn geweest als de aarde en ontstaan zijn op een afstand van 18 astronomische eenheden van de zon. (De aarde bevindt zich op één astronomische eenheid van de zon.) Het Kuipergordelobject Triton zou aanvankelijk door déze planeet als maan zijn geadopteerd, iets wat volgens Desch en Porter veel aannemelijker is dan een vangst door Neptunus.

Rond deze planeet bedachten de wetenschappers vervolgens twee scenario’s, helaas allebei fataal voor Amphitrite. In het eerste schoot de planeet rakelings langs Neptunus, met achterlating van haar maan – om vervolgens op Uranus te knallen, de op een na buitenste planeet van het zonnestelsel. In het tweede scenario botste Amphitrite frontaal op Neptunus zelf. Triton zou die ramp overleefd hebben, zo redeneren Desch en Porter, om daarna achter te blijven als Neptunusmaan.

“Wij concluderen dat de vangst van Triton door Neptunus veel makkelijker wordt als Triton zich aanvankelijk in een wijde baan van ongeveer een miljoen kilometer rond een planeet van twee aardmassa’s bevond”, resumeren de twee wetenschappers hun bevindingen. Of die planeet er inderdaad ooit geweest is, en of hij aan zijn eind kwam door een botsing met ofwel Uranus, ofwel Neptunus, moet nog duidelijk worden.

Bronnen: 41st Lunar and Planetary Science Conference (2010), New Scientist

Beeld: NASA/JPL/USGS