Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Het woord ‘oogtand’, dat doorgaans de hoektanden in je bovenkaak aanduidt, krijgt door nieuw onderzoek naar walvishaaien plots een letterlijkere betekenis.
Met hun tot wel 18 meter lange lijven, zijn walvishaaien het de grootste haaien ter wereld. En hoewel ze er dus behoorlijk imponerend uit zien, zijn de kolossen, die voornamelijk plankton en kleine vissen slurpen, voor mensen ongevaarlijk. Maar niet alleen hun afmeting maakt de walvishaai bijzonder. In vakblad PLOS One beschrijven marine biologen hoe ze ontdekten dat de gentle giants tandachtige structuren hebben om hun ogen te beschermen. Die ‘tandjes’ zitten niet om de ogen, maar vol óp de oogballen.
Lees ook:
Gevoelig orgaan
Sommige haaien hebben een derde ooglid. Dit zogenaamde knipvlies sluit wanneer de rovers een prooidier grijpen en oppeuzelen. De wat zachtaardigere walvishaai (Rhincodon typus) heeft geen oogleden – laat staan een derde. Wel hebben de kolossen, andere, misschien nog wel indrukwekkendere trucs om het gevoelige orgaan te beschermen.
Zo ontdekte het team dat walvishaaien kunnen hun ogen in hun kop terugtrekken. En daar blijft de oogbescherming van de giga-haaien volgens een team Japanse marine biologen niet bij. Toen ze de bijzondere ogen verder onder de loep namen, ontdekten ze dat ze bedekt zijn met kleine, tandachtige structuurtjes.
Bepantserde kijkers
Deze ‘tandjes’ zijn vergelijkbaar met de zogenaamde huidtandjes (Engels: dermal (huid) denticles (kleine tand)) waarmee het lichaam van veel haaien bedekt is. Deze tandachtige ‘schubben’ lijken zowel qua vorm als qua samenstelling op echte tanden, en dienen door niet alleen als een soort pantser, maar spelen door hun gestroomlijnde vorm, ook een rol in de snelheid en wendbaarheid van de vissen.
Ook de walvishaai heeft deze huidtandjes. Wel is hij volgens de onderzoekers de enige met bepantserde kijkers: de gentle giants zijn de enigen die de tandjes ook in de ogen, vol op de oogballen hebben. De onderzoekers vonden op een enkele oogbal bijna 3000 denticles – het gros ervan rondom de iris.
Visueel?
Voorheen dacht men dat walvishaaien voor het scannen van hun omgeving minder zicht dan van andere zintuigen gebruik maakten. Maar de ontdekking van de oogtandjes en de extra aanpassingen die de kolossen dus hebben om hun ogen zo lang mogelijk ongeschonden te houden, suggereert dat de kijkers, die op de uiteinden van de kop op een gevoelige plek liggen, wel degelijk belangrijk zijn.
In de toekomst willen de biologen de ogen van de breedgebekte giganten dan ook verder onderzoeken. Zo zijn ze geïnteresseerd in onder meer het gezichtsveld en gevoeligheid van de gepantserde, terug te trekken kijkers.
Bronnen: PLOS One, IFLScience
Beeld: Tomita et al., 2020/PLOS One