Termieten doen een flinke duit in het zakje van klimaatverandering. En dat neemt in een warmere wereld alleen maar toe, wijst nieuw onderzoek uit.

Bij termieten denk je vast aan die akelige beestjes die gaten vreten in de houten balken van sommige huizen. Toch zijn maar 4 procent van alle termietensoorten hiertoe in staat. De meeste ‘eten’ liever van het dode hout in een bos. Dit gaat in de toekomst flink toenemen, en daarmee ook de bijdrage van termieten aan broeikasuitstoot. Dat schrijft een een groot internationaal team van onderzoekers in Science.

Lees ook:

• ‘Temperatuur beïnvloedt vleugelkleur insecten’
• ‘Kleine, jonge bomen nemen de overhand’
• Wat weten planten en insecten van elkaar?

Het dorre hout

Termieten zijn heel belangrijk voor hun natuurlijke leefomgeving, de bossen van de tropen en aangrenzende gebieden. Ze helpen bij de afbraak van dood hout. Zonder hun hulp bij de opruiming van deze oude boomresten zou er geen ruimte zijn voor de groei van nieuwe bomen.

Tijdens het verorberen van hun maaltijd stoten de termieten methaan en koolstofdioxide uit. Dit zijn de twee belangrijkste broeikasgassen die bijdragen aan de opwarming van de aarde. Tot nu toe leek de rol van de termieten in het ontstaan van een warmere, drogere wereld nagenoeg nihil. Geen klimaatmodel dat er daarom rekening mee houdt. Maar de nieuwste studie zou daarin weleens verandering kunnen brengen.

Experiment op zes continenten

Onderzoeksleider Amy Zanne van de University of Miami en meer dan honderd collega’s voerden precies hetzelfde experiment uit op 133 locaties verspreid over zes continenten (alleen Antarctica deed niet mee). De deelnemers: de plaatselijke termieten en microben (bacteriën en schimmels). Die laatste stonden al goed bekend om hun broeikasgasuitstoot.

De wetenschappers hadden houtblokken van de montereyden opgestapeld op een plek waar microben makkelijk bij konden. Een deel van dat hout had een buitenlaagje met gaatjes zo klein dat termieten er geen hapje van konden nemen. Hier konden alleen de microben het afbraakproces in gang zetten. Een ander pakket aan houtblokken was wel goed bereikbaar voor de termieten; de gaatjes waren groot genoeg om erdoor te passen. Na 6, 36 en 48 maanden werden de houtblokken gecheckt op de hoeveelheid microben en termieten, evenals de mate van afbraak.

Toename van afbraak

Wat bleek? Zowel microben als termieten zijn prima in staat het dode hout te vinden en af te breken. Maar de termieten bleken er steeds beter in naarmate de temperatuur hoger was: een stijging van 10 graden Celsius deed de houtafbraak-activiteit van termieten bijna zevenmaal toenemen. Bij de microben was er geen verschil merkbaar.

Ook leek luchtvochtigheid de insecten weinig te deren. Waar microben de voorkeur gaven aan een vochtig stuk hout, bleken de termieten gortdroog hout prima te kunnen waarderen. Zelfs complete kolonies werden aangetroffen in dit soort houtblokken. Veel termietactiviteit was er in de tropische savannes, seizoensgebonden tropische bossen en subtropische woestijnen.

Dit alles doen Zanne en haar team geloven dat met een toekomstige warmere, drogere wereld de zaken er voor de termieten alleen maar beter op worden. De insecten zullen volgens een computermodel hun werkgebied uitbreiden richting de Noord- en Zuidpool.

In de stad

Dat denkt ook bioloog en insectenkenner Jinze Noordijk van het EIS Kenniscentrum Insecten. “We zien al een grote instroom van zuidelijke insectensoorten in Noord-Europa en ook Nederland. Deels gaat het om soorten die zelf steeds steeds noordelijker trekken, maar ook om soorten die na een onbewuste versleping van de mens (bijvoorbeeld via goederen of vakantiegangers) hier belanden en hier goed blijken te aarden vanwege de steeds hogere temperaturen. Overigens betekent dit niet dat we termieten op korte termijn al overal gaan tegenkomen in de Nederlandse natuur. Veelal zullen ze zich gaan vestigen in de – veel warmere – stedelijke gebieden, zoals we al zien in Parijs.”

Bronnen: Science, University of Miami via EurekAlert!, AAAS via EurekAlert!

Beeld: Thomas Chouvenc

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!