Archeologen van de Rijksuniversiteit Groningen zijn er met een innovatieve methode achter gekomen wanneer de Vikingen precies zijn aangekomen in Noord-Amerika.

Het is al een tijdje bekend dat de Vikingen de eerste Europeanen waren die naar Noord-Amerika voeren. Maar dankzij het nieuwe onderzoek van archeologen van de Rijksuniversiteit Groningen weten we nu vrij zeker wanneer ze daar arriveerden. Volgens het team gingen de Noormannen in 1021 aan wal, precies duizend jaar geleden. De Vikingschepen meerden aan in wat nu de Canadese provincie Newfoundland is, schrijven de onderzoekers in het vakblad Nature.

Lees ook:

• Gingen katten mee op reis met Vikingen?
• Menselijke voetafdrukken zijn mogelijk oudste in Amerika
• Vijf pijlers van de godsdienst van de Vikingen

Storm op komst

De archeologen danken hun vondst aan een ontdekking uit 2021, waaruit bleek dat oude boomringen in specifieke jaren buitengewoon veel van het koolstofisotoop C14 bevatten. Deze overmaat aan C14 is waarschijnlijk het gevolg van zonnestormen: explosies op het oppervlak van de zon waardoor een wolk hete, geladen deeltjes met honderdduizenden kilometers per uur het zonnestelsel in wordt geschoten.

Vanaf 992 tot 993 bereikte zo’n zonnestorm de aarde. De impact van dat geweld was zo groot dat het unieke sporen van koolstof achterliet in bomen over de hele wereld. Ook in L’Anse aux Meadows in Canada – waar overblijfselen van de Vikingen zijn gevonden – waren de bomen aangetast.

Koolstofbrandmerk

Van dit hout maakten de Noormannen gereedschap dat nu is onderzocht door het Groningse team. En wat bleek: elk van de drie onderzochte objecten was ‘gebrandmerkt’ door de zonnestorm. De eerste jaarring die zo’n C14-brandmerk had, kon gebruikt worden als een marker voor het jaar 992.

Vanaf daar konden de onderzoekers de ringen tellen tot aan het jaar dat de boom werd gekapt. In ieder instrument waren er 29 aangetaste ringen te onderscheiden. Dus 29 jaar later, in 1021, kapte een Noorse kleerkast de boom om. Het jaar waarin hij en zijn compagnons voet zetten aan Noord-Amerikaans land.

Alexander Geurds, archeoloog bij de Universiteit van Leiden, laat weten: “Het bepalen van historische fluctuaties van de hoeveelheid C14 in de atmosfeer is een bekend proces.” Wat deze studie zo uniek maakt is de toepassing van koolstofdatering op jaarringen.

De eerste?

Maar de Noormannen hebben waarschijnlijk nog een titel veroverd. Ze zijn namelijk niet alleen de eerste Europeanen die Noord-Amerika hebben bereikt, maar ook de eersten – voor zover we weten – die de wereld rondvoeren. De onderzoekers schrijven: “Uit de nieuwe datum blijkt wanneer de Europeanen van Amerika afwisten. De datum is een startpunt voor verder onderzoek naar de eerste effecten van trans-Atlantische handelingen, zoals het overbrengen van kennis, eventuele genetische informatie, planten, dieren en ziekten.”

Toch doen we er goed aan om deze ‘overwinningen’ van de Vikingen ietwat te nuanceren, vindt Geurds: “Wat voor mij wel minder had gemogen is de framing van het artikel, die de Europese aanwezigheid en de America’s benadrukt. Deze nadruk is zeer problematisch. Er was niemand in Noord-, Midden-, of Zuid-Amerika die zich ‘Amerikaan’ achtte. Dus waarom dan die termen gebruiken?”

Er woonden natuurlijk al 20.000 jaar vóór de aankomst van de Vikingen allerlei groepen mensen in Amerika. En dat is iets wat je bijna zou vergeten als je de aanwezigheid van Europeanen als zo benadrukt, vindt Geurds.

Lang zijn de Noormannen niet gebleven in ‘Vinland’, zoals ze Noord-Amerika noemden. De zeebonken kwamen vooral langs om nieuwe grondstoffen mee terug te nemen naar huis. Ze spendeerden hun zeeën van tijd liever aan de andere kant van het water.

Bronnen: Nature, ScienceAlert, NRC

Beeld: Pixabay, Rijksuniversiteit Groningen

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!