De manen van Jupiter, onze grootste buurplaneet, zouden hun warmte niet zozeer aan de gasreus, maar aan elkaar te danken hebben.

De manen van Jupiter zijn warm. Althans, warmer dan je zou denken als je kijkt naar hun afstand tot de zon. Volgens astronomen heeft dit te maken met tidal heating (‘getijdeverwarming’): een proces waarbij de krachten tussen de planeet en diens manen, zo aan de manen ‘sjorren’ dat er warmte bij vrij komt.

Men ging ervan uit dat Jupiter verantwoordelijk was het gros van deze warmte producerende trekkracht. In een recent onderzoek, gepubliceerd in vakblad Geophysical Research Letters, stellen astronomen echter dat meeste hitte te danken is aan de krachten tussen de manen zelf.

Lees ook:

• Grote Rode Vlek op Jupiter is aan het krimpen
• Niet Jupiter, maar Saturnus heeft de meeste manen

Onwaarschijnlijk warm

Jupiters vier grootste manen, Io, Europa, Ganymedes en Callisto, staan regelmatig in de schijnwerpers. En dat is niet vreemd. Io bruist van de vulkanische activiteit, en Europa, Ganymedes en Callisto houden onder hun ijzige oppervlakte zeer waarschijnlijk oceanen van vloeibaar water schuil.

De ogenschijnlijk onwaarschijnlijke ‘hitte’ op deze manen, verantwoordelijk voor de vulkanische activiteit op Io en het vloeibare water op het overige drietal, zo ver van onze zon, is het gevolg van tidal heating: de frictie die ontstaat door de trekkracht die de satellieten tijdens hun baan rond Jupiter ondervinden. Die wrijving uit zich als warmte.

Schommel

Hoe werkt het? De onderzoekers vergelijken het onderliggende proces met het duwen van een schommel. Duw je op het juiste moment mee met de schommelbeweging, dan wordt die beweging versterkt. Duw je echter op het verkeerde moment – bijvoorbeeld tegen de beweging in – dan verliest de schommel snelheid en hoogte.

Aan de hand van de modellen concluderen de onderzoekers dat Jupiter alleen niet die perfect getimede ‘zet’ kan geven, en dus veel minder dan men dacht bijdraagt aan die getijdeverwarming. Dat heeft te maken met het water (lees: de waterbeweging ofwel het getijde) op de manen. De gasreus alleen zou geen tij kunnen maken dat optimaal met de frequentie van de natuurlijke schommelbeweging van de manen meedeint. Daar zouden de oceanen op het trio Galileïsche manen te diep voor zijn.

Timing

De manen kunnen dat volgens de onderzoekers wél. Ze mogen dan vele malen kleiner zijn dan hun planeet, en dus minder trekkracht hebben, de timing van hun ‘zet’ is veel beter. En die timing is belangrijk: je kan wel heel hard duwen, als je tegen de beweging in duwt, gaat de schommel niet hoger. Liever duw je zachter, maar als de schommel op het hoogste punt is – precies op het juiste moment.

Begrijpen hoe de manen van Jupiter – totaal bijna 80 – elkaar beïnvloeden, helpt ons het hele planeetsysteem beter te begrijpen.

Bronnen: Geophysical Research Letters, The University of Arizona via EurekAlert!

Beeld: NASA

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!