Wetenschappers hebben in beeld gebracht hoe explosieve stofstormen op Mars werken. Deze ‘raketstofstormen’ lanceren zichzelf en bereiken een hoogte tot wel 50 kilometer boven de grond.

Door het droge oppervlak van Mars waaien er regelmatig grote hoeveelheden stof op. Daartussen zitten niet alleen maar stoffige briesjes; ook zijn er met bliksem gevulde stormen die grote hoeveelheden stof hoog de atmosfeer in schieten. Deze winden zijn honderd keer zo snel als normale stormen en worden daarom raketstofstormen genoemd.

Blobachtige stofzak

Tot nu toe wisten onderzoekers niet hoe de met gps-satellieten waargenomen stoflagen op de rode planeet zo’n grote hoogte konden bereiken. Het wetenschapsteam lijkt het antwoord te hebben gevonden dankzij een simulatie. Hierin is te zien dat een dikke ‘blobachtige stofzak’ midden in een storm wordt verwarmd door de zon. Vervolgens warmt de omringende atmosfeer op en, omdat warme lucht stijgt, schiet het gruis met een ongelooflijke snelheid de lucht in.

Hierbij bereikt het stof een snelheid van meer dan 10 meter per seconde. Dit is vele malen sneller dan normale stofstormen, waar snelheden van 0,1 meter per seconde worden gehaald. Daarnaast worden gruisdeeltjes in deze ‘raketstofstormen’ door wrijving elektrisch geladen, waardoor er bliksemschichten ontstaan.

Paddenstoelwolk

Hoofdonderzoeker Aymeric Spiga en zijn team van het Institut Pierre Simon Laplace in Parijs gebruikten de gegevens van een stofstorm waargenomen door de Mars Express Orbiter van de ESA. Deze data werden in een model met een hoge resolutie verwerkt waardoor de wetenschappers de grootschalige stofstorm konden waarnemen. Dit was eerder nog niet gelukt omdat ze door de lage resolutie van vorige simulaties de raketstormen simpelweg niet konden zien.

Een vergelijkbaar verschijnsel komt ook voor in buienwolken op aarde. De grote hoeveelheden waterdeeltjes in die wolken geven warmte af, waardoor er sterke verticale bewegingen ontstaan. Hieruit groeien wolken van wel 15 kilometer hoog met een paddenstoel- of aambeeldvorm. De technische benaming van dit fenomeen is cumulonimbus. De wetenschappers noemen de ‘raketstofstormen’ daarom ook wel conio-cumulonimbus, van het Griekse woord konios, dat stof betekent.

De naam ‘raketstofstorm’ heeft echter de voorkeur, aldus de onderzoekers. Dan weet namelijk iedereen waarover ze het hebben.

Bronnen: Journal of Geophysical Research: Planets, Wired

Beeld: NASA