Amerikaanse wetenschappers zijn erin geslaagd een genoom na te maken van één bacteriesoort en dat in een cel van een andere bacteriesoort te stoppen. “De eerste zichzelf reproducerende soort op aarde die van een computer afstamt”, zegt de mede verantwoordelijke bioloog en ondernemer J. Craig Venter.
Wat er in een notendop is gebeurd: Venter, Daniel Gibson en andere wetenschappers van het J. Craig Venter Institute te Rockville bouwden eerst een genoom van de bacterie Mycoplasma mycoides. Vervolgens stopten ze dat genoom in een cel van een andere soort: Mycoplasma capricolum. Na de ‘wisseltruc’ van Venter en consorten plantte deze voormalige M. capricolum-bacterie zich vervolgens voort als een M. mycoides-bacterie.
Het genoom van deze verbouwde bacterie is overigens niet exact gelijk aan dat van een natuurlijke M. mycoides-bacterie. Enkele niet-belangrijke genen werden verwijderd en er zitten wat fouten in het genoom waar het organisme geen last van heeft. Bovendien hebben de wetenschappers vier ‘watermerken’ in de genetische code verstopt. Hierin zijn onder andere een e-mailadres en de url van een website verwerkt.
Leven uit het lab?
Dat deze ‘synthetische bacterie’ een technologische stap van formaat is, daar is iedereen het wel over eens. Maar, zo laten veel wetenschappers weten, het werk van Venter en collega’s is ook weer niet zo opzienbarend en veelbelovend als je misschien zou denken op basis van wat er nu over wordt gezegd – onder meer door Venter zelf. Sowieso zat dit nieuws er al een tijdje aan te komen; de benodigde stappen – zoals het overzetten van natuurlijk DNA van de ene naar de andere bacterie, of het samenstellen van een genoom – werden de afgelopen jaren al gezet.
Daarnaast moet de samenvatting van het bovenstaande nieuws dat Venter ‘leven in het lab heeft gecreëerd’ met een korreltje zout worden genomen. “Hij heeft geen leven gecreëerd, maar het alleen maar nagemaakt”, zegt geneticus David Baltimore in The New York Times. Op Noorderlicht wijst onze eigen Cees Dekker (nanotechnoloog en voormalig Intelligent Design-sympathisant) er bovendien op dat de kreet ‘synthetische cel’ overdreven is. “Ze hebben feitelijk maar een deel van de cel veranderd: het DNA.”
Biologisch wapen?
Het uiteindelijke doel van Venters streven is om bacteriën te ontwerpen en te maken die bijvoorbeeld giftig afval kunnen opruimen of koolstofdioxide uit de atmosfeer kunnen halen. Toepassingen op het gebied van medicijnen en biobrandstoffen zouden eveneens in het verschiet liggen. Geweldig natuurlijk, maar het zal nog wel even duren voor het zover is, waarschuwen vakgenoten van Venter. “Er is nog veel werk nodig voor we begrijpen hoe we zelf een genetisch systeem zoals een genoom in elkaar kunnen zetten”, zegt bijvoorbeeld Christopher Voigt van de Universiteit van Californië. “We kunnen nog helemaal niet denken op dat niveau.”
Toch zijn er al aardig wat angstige geluiden te horen. De Britse Daily Mail heeft het zelfs over “het ultieme biologische wapen” en de mogelijkheid dat “één foutje in het lab kan leiden tot een plaag die miljoenen slachtoffers maakt”. Dat klinkt allemaal wel erg Hollywood-achtig, maar er zijn inderdaad academici die zich zorgen maken. (Wel gaat het daarbij met name om sociale wetenschappers, die misschien niet helemaal overzien wat Venter nu precies heeft gedaan en wat de mogelijkheden en gevaren daarvan zijn. Maar ja, je kunt natuurlijk net zo goed stellen dat genetici zó bezig zijn met de technische problemen rond het maken van synthetisch leven dat ze de mogelijke nadelige gevolgen daarvan een beetje uit het oog verliezen.)
Ook Barack Obama is er niet helemaal gerust op. Hij heeft zijn bioethische commissie opdracht gegeven om niet alleen de mogelijkheden, maar ook de “gezondheids-, veiligheids- en andere risico’s” van het betreffende onderzoek in kaart te brengen, meldt ScienceNOW. Tegelijkertijd moet die commissie bedenken wat de Amerikaanse regering moet doen om te verzekeren dat de VS te zijner tijd kunnen profiteren van “dit zich ontwikkelende gebied binnen de wetenschap”. In de ogen van de president zijn dus niet alleen angst, maar ook hoop (en dollartekens) te lezen.
Bronnen: Nature News, New York Times, Daily Mail
Beeld: T. Deerinck/M. Ellisman/National Center for Microscopy and Imaging Research/University of California at San Diego