Astronomen hebben met de Hubble-ruimtetelescoop het licht van een supernova vier keer kunnen zien.

Onderzoekers hebben een extreem zeldzaam fenomeen in de ruimte gezien: een sterrenstelsel was perfect gepositioneerd om de aarde een kijkje te geven in een verre supernova op een afstand van miljarden lichtjaren. Daarnaast was het licht van supernova iPTF16geu afgebogen door een sterrenstelsel op de voorgrond. Hierdoor was de sterexplosie vier keer te zien. Geeft dit verschijnsel ons meer informatie over de uitdijing van het heelal?

Vergrootglas

Het sterrenstelsel op de voorgrond is een zogenoemde gravitatielens. Het zware zwaartekrachtsveld – van het sterrenstelsel – buigt het licht van de supernova af. Dit komt doordat de zwaartekrachtlens en de exploderende ster op één lijn zitten, vanaf de aarde gezien. Het licht van de supernova krijgt dus een boost van het sterrenstelsel dat zich tussen de aarde en de sterexplosie bevindt. Het licht wordt daardoor maar liefst 52 keer versterkt.

Onderstaand filmpje laat kort zien hoe een zwaartekrachtlens werkt. Klik hier voor een uitgebreide uitleg.

De zwaartekrachtlens zorgde er ook voor dat de supernova – door de kromming van zijn licht – niet één, maar vier keer te zien was. En dat is een zeldzaam verschijnsel. “Het bijzondere aan deze ontdekking is, dat je verwacht dat dit eigenlijk nauwelijks voor kan komen, omdat je heel veel geluk moet hebben om dit te kunnen waarnemen”, zegt sterrenkundige Ignas Snellen.

Het bijzondere is ook nog eens dat de ‘vier’ supernovae allemaal iets verschillend zijn afgebeeld. Snellen: “Omdat de vier afbeeldingen uit verschillende richtingen naar ons toe komen, en het licht daarbij verschillende afstanden aflegt, zijn het eigenlijk een soort van vier filmpjes, die asynchroon worden afgespeeld. Hoe dit precies gebeurt, kan ons iets over de grootste structuren van het heelal vertellen – bijvoorbeeld hoe de uitdijing van het heelal verloopt.”

De vier witte stippen zijn de vier verschillende afbeeldingen van de supernova. In het blauw het sterrenstelsel. © ESA/Hubble, W.M. Keck Observatory

1a-supernova

De supernova is van het type 1a – de helderste soort die ruim een miljard keer meer de energie uitstraalt dan de zon. De lichtsterkte van 1a-supernovae blijft nagenoeg gelijk. Ze zijn daarom geschikt om de afstand van verre sterrenstelsels te bepalen. Supernova iPTF16geu was gespot op een afstand van maar liefst 4,3 miljard lichtjaar van de aarde.

Hier eindigt het verhaal nog niet van supernova iPTF16geu. Dat de sterexplosie ons meer gaat vertellen over de uitdijing van het heelal staat vast. To be continued.

Bronnen: Science, Space.com, Phys.org

Beeld: Joel Johansson