Het ijs op Antarctica wordt niet alleen aan de bovenkant – door vastvriezende sneeuw – maar ook aan de onderkant gevormd. Op sommige plekken is meer dan de helft van het ijs op die manier ontstaan en dat is iets waar modellen van klimaatverandering rekening mee moeten houden.

Deze verrassende ontdekking is afkomstig van het Antarctica’s Gamburtsev Province project (AGAP) en is gepubliceerd in Science. “Normaal gesproken denken we over ijslagen als een taart, waarbij steeds een nieuwe laag wordt toegevoegd aan de bovenkant”, legt coprojectleider Robin Bell uit. “Maar dit is alsof iemand een dikke laag glazuur toevoegt aan de onderkant.”

En die ontdekking is nieuw. Het was al bekend dat de onderkant van de ijslaag smelt, en ook dat dit smeltwater zich vrij kan bewegen onder het ijs. Maar nu blijkt voor het eerst dat dit smeltwater ook weer vast kan vriezen en zo, op sommige plekken, meer dan de helft van de ijslaag kan vormen.

Hier zijn wel bijzondere omstandigheden voor nodig. Normaal wordt het smeltwater namelijk vloeibaar gehouden door een temperatuur boven 0 graden Celsius (door gesteenten) of een hoge druk (door bovenliggend ijs). Maar als het water wegstroomt van deze omstandigheden, zal het weer bevriezen en kan het vastplakken aan de ijslaag.

Het project vond plaats op de meest afgelegen plek op Antarctica. Daar ligt, kilometers onder het ijs, een gebergte even groot als de Europese Alpen, Gamburtsev genaamd. Met behulp van vliegtuigen, voorzien van radars, lasers en allerlei andere technische snufjes hebben geologen het gebied in kaart gebracht. Meer hierover in KIJK 2/2011.

Dit radarbeeld laat een gedeelte van het Gamburtsevgebergte zien (beneden), met daar overheen een ijslaag die vervormd is door een hoeveelheid opnieuw bevroren ijs (midden). (Foto: Courtesy Bell et al., 2011)

Het is te vroeg om te zeggen of deze nieuwe ontdekking betekent dat de ijslagen sneller of langzamer smelten dan wetenschappers nu denken. Maar het is wel duidelijk dat de huidige modellen van klimaatverandering een belangrijke factor missen.

Bronnen: Columbia University via EurekAlert!, ScienceNOW, BBC News

Beeld: Michael Studinger/AGAP