Enkele van de oudste en grootste bomen van Afrika zijn in de afgelopen tien jaar vrij abrupt gestorven. Wat is hiervoor de oorzaak?

Het kan bijna niet ironischer: de trees of life van Afrika – oftewel de Afrikaanse baobab – zijn stervende. Sommige gedeeltelijk, maar enkele exemplaren zijn ook al volledig gestorven. Dat is wat onderzoekers van verschillende universiteiten concluderen na ruim tien jaar onderzoek naar de bomen te hebben gedaan.

Groeiringen

Om te onderzoeken hoe baobabs – die bekendstaan om hun vermogen om water vast te houden – tot zulke indrukwekkende grootten kunnen groeien, begon het onderzoeksteam ze in 2005 te onderzoeken, waarbij meer dan zestig van de grootste en mogelijk oudste exemplaren in Afrika werden geanalyseerd.

Normaal gesproken kun je de leeftijd van een boom aflezen aan de groeiringen in zijn stam, maar bij baobabs gaat dat niet. Dat komt doordat de boom niet uit één stam bestaat, maar uit meerdere die met verloop van tijd zijn gaan groeien, waardoor de boom meerstammig wordt. De onderzoekers gebruikten daarom de koolstofdateringmethode om uit te zoeken hoe die bomen tot zulke enorme exemplaren kunnen uitgroeien.

Gortdroog

Maar tijdens hun onderzoek kwamen de wetenschappers voor een onaangename verrassing te staan: acht van de dertien oudste exemplaren en vijf van de zes grootste bomen waren of volledig of deels gestorven. Deze bomen waren allen tussen de 1000 en 2500 jaar oud.

Hoewel de precieze oorzaak hiervoor nog niet vaststaat, denken de onderzoekers dat het de grote boosdoener ‘klimaatverandering’ is. Zo ontdekten ze dat door extreme droogte de dode boomstammen nog maar 40 procent water bevatten, terwijl dit percentage normaal gesproken tussen de 75 en 80 procent ligt. De droge stammen konden het gewicht van de bomen niet meer dragen en zakten vervolgens in elkaar.

Maar Isabel van Waveren (Naturalis Biodiversity Center) houdt nog een slag om de arm. “De auteurs zelf verwijzen naar een artikel dat zegt dat ten opzichte van de rest van de aarde dit deel van Afrika extra snel opwarmt,” mailt de paleobotanicus, “maar ze gaan niet in op de fysiologie van de boom en ontwikkelen geen verbanden die ze aantonen. Het is dus afwachten welke methoden ze gaan gebruiken en welke klimaatanalyses ze gebruiken.”

“De blijkbare onnatuurlijkheid van de sterfte is zeker aanleiding tot ongerustheid, maar of dit nu aan een tekort, een overvloed of een onregelmatigheid aan regenval ligt, een te hoge, te lage of wisselende grondwaterspiegel of een te hoge temperatuur voor een te lange tijd valt nog niet te zeggen.”

Bronnen: Nature Plants, The Guardian, ScienceAlert

Beeld: 123RF

Lees ook:

• Hebben bosbranden invloed op het klimaat?
• Zitten er ook voordelen aan global warming?