Natuurkundige Carlo Rovelli doet een enthousiaste, maar niet helemaal geslaagde poging om uit te leggen welke kijk op het heelal er schuilgaat achter de intimiderende kreet ‘lusquantumzwaartekracht’.

Een paar jaar geleden scoorde de Italiaanse natuurkundige Carlo Rovelli een onverwachte hit: zijn Zeven korte beschouwingen over natuurkunde werd een wereldwijde bestseller. Of dat helemaal terecht was, daar kun je over twisten. Het dunne boekje was namelijk niet echt een samenhangend geheel, maar een bundeling van eerder gepubliceerde stukken. 

Vandaag verschijnt de Nederlandse vertaling van de opvolger van Zeven korte beschouwingen; een ‘echt’ boek deze keer, met de titel De werkelijkheid is niet wat ze lijkt. Het onderwerp is, hou je vast, lusquantumzwaartekracht. Die theorie – waar Rovelli zelf aan werkt – probeert onze theorie van de zwaartekracht, de algemene relativiteitstheorie van Einstein, te verenigen met de onze theorie van het allerkleinste; de quantummechanica. (De belangrijkste concurrent is de snaartheorie, waar al heel wat meer boeken over zijn geschreven.)

Op een voetstuk

Om uit te kunnen leggen wat die lusquantumzwaartekracht inhoudt, neemt Rovelli een flinke aanloop: hij begint bij de oude Grieken en schrijft zich vervolgens een weg naar het heden. Daarbij citeert hij uitgebreid de Romeinse dichter Lucretius en zet hij de Italiaan Dante, auteur van het middeleeuwse meesterwerk De goddelijke komedie, neer als een visionair op het gebied van de gekromde ruimte die Einstein eeuwen later zou beschrijven.

Aan de ene kant zou je kunnen zeggen dat deze geschiedkundige en literaire aanpak ervoor zorgt dat het boek niet van kaft tot kaft met louter natuurkunde is gevuld. Aan de andere kant kun je je afvragen of je denkers die lang voor de ontwikkeling van de moderne wetenschap hun ideeën formuleerden wel zo op een voetstuk moet hijsen.

Pittiger en vager

Ondanks die lange aanloop blijkt De werkelijkheid is niet wat ze lijkt bovendien helaas uiteindelijk met hetzelfde probleem te kampen als Zeven korte beschouwingen. Wanneer Rovelli eenmaal aankomt bij dat wat hij zijn lezers écht wil vertellen, namelijk wat lusquantumzwaartekracht is, wordt het boek een stuk pittiger en vager. Niet zo gek ook, natuurlijk: het is nogal een onderwerp. Toch beklijft het gevoel dat Rovelli zijn boodschap beter had kunnen laten overkomen als hij wat meer rekening had gehouden met zijn lezers.

Desondanks weet Rovelli ook weer te charmeren. Hij is zó enthousiast, lyrisch zelfs, over de natuurkunde van heden en verleden dat veel lezers zijn boek toch met een goed gevoel zullen wegleggen. Maar of ze vervolgens in de kroeg een samenhangend verhaal kunnen ophangen over lusquantumzwaartekracht, is de vraag.

Kortom, een wat onbevredigend boek, zij het met veel flair geschreven.

*** | 258 pagina’s | € 19,99