Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Mensen zijn de enige dieren die gunsten verlenen aan niet-familieleden. Tenminste, dat dachten wetenschappers. Maar bonobo’s doen het ook.
Mensen helpen regelmatig andere mensen buiten hun familie of vriendengroep, zonder dat er gegarandeerd een wederdienst voor in de plaats staat. Volgens wetenschappers is de mens de enige diersoort die dit zogenoemde prosociale gedrag richting onbekenden vertoont, zelfs de nauw verwante chimpansee doet er niet aan. Onderzoekers van onder andere de Harvard Universiteit schrijven nu in het vakblad Science dat het gedrag toch niet uniek is: bonobo’s doen iets vergelijkbaars.
Lees ook:
Vechten tot de dood
Chimpansees en bonobo’s zijn de twee (levende) apensoorten die het dichtst bij de mens staan, waarvan de eerste een stuk beter is bestudeerd. Zo weten we dat chimpansees gunsten verlenen aan leden van hun eigen groep, ook als die niet familie zijn. Maar interacties tussen twee verschillende groepen chimpansees zijn overwegend vijandig en dodelijk geweld is daarbij niet ongewoon.
Hoe dat bij bonobo’s gaat is minder goed bekend. Het is namelijk moeilijk om deze apen in hun natuurlijke leefgebied te bestuderen. Ze leven alleen in afgelegen en grotendeels ontoegankelijke bossen in de Democratische Republiek Congo. Toch is het de onderzoekers van deze studie gelukt. Dit was te danken aan een samenwerking met de lokale bevolking die de bossen goed kent.
Bonobo’s hebben voorkeuren
“Bij het volgen en observeren van meerdere groepen bonobo’s werden we verrast door de opmerkelijke mate van tolerantie tussen leden van verschillende groepen”, vertelt Liran Samuni, een van de twee auteurs van de studie, in een persbericht. Ze tolereerden elkaar niet alleen, maar ze vlooiden, rustten en reisden ook samen. Ze deelden zelfs hun voedsel, zonder een gegarandeerde wederdienst. Samuni: “Dat is een schril contrast met wat we zien bij chimpansees.”
Hoewel bonobo’s dit prosociale gedrag met de meeste leden van een andere groep vertoonden, hadden ze wel een voorkeur. “Ze werkten het liefst samen met leden die sociaal zijn en waarschijnlijk ooit een wederdienst zouden bewijzen, wat ervoor zorgt dat twee prosociale individuen zo een extra sterke band opbouwen”, zegt Martin Surbeck, de andere auteur. Dezelfde voorkeur zie je volgens Surbeck ook terug bij samenwerkingen tussen mensen.
Bijna uitgestorven
“Dit is een zeer belangrijke studie om diverse redenen”, laat cognitief psycholoog Mariska Kret aan KIJK weten. Ze was niet betrokken bij het onderzoek, maar doet bij de Universiteit Leiden zelf ook onderzoek naar het gedrag van mensapen. “Bonobo’s zijn samen met chimpansees de meest naaste verwanten van mensen en vergelijkingen van gedrag tussen deze drie soorten geven ons belangrijke evolutionaire inzichten in de oorsprong van gedrag en welke eigenschappen gedeeld zijn of uniek.”
“Het is zeer bewonderenswaardig dat de onderzoekers over een periode van twee jaar deze data hebben weten te verzamelen, gegeven dat het gebied waarin deze dieren leven zeer gevaarlijk is, er diverse conflicten spelen en onderzoekers niet zelden bedreigd worden door bijvoorbeeld stropers of mensen die zich bezig houden met illegale houtkap. De bonobo is bijna uitgestorven dus het is van groot belang dat deze soort wordt onderzocht”, zegt Kret. “Mijn hoop is dit soort resultaten beleid inspireert om deze soort beter te beschermen.”
Belangrijke bijdrage
“Ook vanuit puur wetenschappelijk oogpunt is deze studie een belangrijke bijdrage aan de bestaande literatuur”, legt Kret uit. “Uit eerder onderzoek bij bonobo’s in gevangenschap weten we dat ze voedsel delen of seks hebben met onbekenden en daar soms zelfs de voorkeur aan geven boven interacties met bekenden. In een eigen onderzoek vonden we dat de aandacht van bonobo’s getrokken wordt door uitingen van emoties van soortgenoten, en dan met name als het voor hen onbekende individuen betrof. Mensen letten juist meer op de emoties van bekenden.”
Meer weten? In haar boek Tussen glimlach en grimas gaat Mariska Kret uitgebreid in op xenofoob gedrag van mensen en xenofiel gedrag van bonobo’s.
Er zijn meer dieren die samenwerken met soortgenoten van andere groepen. Zo helpen mannetjesdolfijnen (die geen familie zijn) een ‘vriend’ door samen een vruchtbaar vrouwtje te ‘vangen’ en te bewaken. Maar de helpers verwachten wel dat zij daarna ook worden geholpen. Bonobo’s lijken daarentegen ook gunsten te verlenen zonder een gegarandeerde wederdienst.
Bronnen: Science, Harvard University via EurekAlert!
Beeld: Martin Surbeck/Harvard University