Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Als Eric de Kruijk een drankblikje opent, kan hij erg genieten van het geluid dat het lipje maakt. En daar is over nagedacht, net als over het blikje zelf.
Een van de lekkerste geluiden die ik ken is het geluid van het openen van een blikje. Ik voel er vrijwel direct een totale ontspanning bij. Pavlov zou me waarschijnlijk vertellen dat ik de momenten waarop ik een blikje fris of bier open, heb gelinkt aan die vrije avonden waarop ik eindelijk ‘de boel de boel kon laten’. Hij heeft vast gelijk, maar ik vind het geluid ook echt mooi in opbouw. Een harde klack gevolgd door een snelle, luide pffssst, waarna het lipje met een afsluitende vwggt naar binnen wordt geduwd. Het blikje zegt me dan: “Kom even tot jezelf en geniet”.
Lees ook van Dagelijks gebruik door De Kruijk:
Compromissen
Tijdens dat ontspannen kun je dan trouwens ook een veel betere blik op het blikje werpen. Bijzonder ontwerp eigenlijk. Een cilindervormige metalen drankverpakking die onder hoge druk staat. Een vorm die een compromis blijkt te zijn tussen twee wensen.
Aan de ene kant wil je met zo min mogelijk materiaal een zo stevig mogelijk blikje maken. Vraag dit aan een natuurkundige en die zal waarschijnlijk een bolvormig model voorstellen. In een bol verpak je immers een zo groot mogelijk volume in het kleinst mogelijke verpakkingsoppervlak. Daarbij is deze vorm het beste opgewassen tegen de hoge druk in het blik. Nadeel is dat een ‘balblikje’ van de tafel kan rollen en bij transport en opslag voor relatief veel loze ruimte op de pallets en in de schappen zorgt.
Cilindervorm
In de zoektocht naar een verpakking die zo efficiënt mogelijk met ruimte omgaat, kom je uit op een rechthoekig blik dat op de kartonnen sap- of melkpakken lijkt. Geen ruimteverlies, maar helaas een vorm die minder geschikt is om de hoge druk van koolzuurhoudende dranken aan te kunnen. Die kan namelijk oplopen tot zo’n 4 bar, wat te vergelijken is met de druk van een hard opgepompte fietsband. Om de rechte hoeken minder kwetsbaar te maken, zul je veel dikker – en dus veel meer – metaal nodig hebben.
Het compromis tussen weinig verspilde verpakking en weinig verspilde ruimte is de cilinder. Daarbij kunnen de wanden wel 0,1 millimeter dun worden gemaakt. En de ‘koepel’ aan de onderkant en het feit dat de verpakking onder druk staat, zorgen voor een stevigheid die bijna te vergelijken is met die van de bol.
Stay-tab-opening
Het idee voor dit cilindervormig blikje voor drank bestond al in de negentiende eeuw, maar tot die tijd hadden glazen flessen nog altijd de voorkeur. Pas toen er tijdens de Tweede Wereldoorlog een grote behoefte aan licht en efficiënt transport van goederen en voedsel ontstond, werd het blikje als verpakking immens populair. Maar het duurde nog tot 1963 voordat je dit blikje ook zonder speciale opener open kon maken, want toen werd ‘het lipje’ uitgevonden. In eerste instantie een lipje dat je er, naar buiten toe, vanaf trok. Maar omdat dit voor heel veel metalen-lipjes-afval zorgde, werd naar een alternatief gezocht.
Tien jaar later vond de Amerikaan Daniel Cudzik de huidige stay-tab-opening uit. In al zijn ogenschijnlijke eenvoud is dat een geniaal stukje techniek. Door aan het lipje te trekken ontstaat eronder een gaatje, waardoor de druk in het blikje wegvalt. Trek je door, dan wordt het lipje een hefboom waarmee je de voorgesneden opening doordrukt. Het lipje duw je naar binnen en daardoor blijft het aan de verpakking vastzitten zonder dat je jezelf ermee kunt verwonden.
Klack, pffssst, vwggt. Hoor je dat? Het blikje zegt je: “Laat de boel even de boel. Ontspan. Zet je telefoon uit en pak er iets lekkers te lezen bij. O, je hebt de KIJK! Perfecte keuze. Geniet!”
Deze column van Eric de Kruijk staat ook in KIJK 10/2021.
Beeld: iStock/Getty Images