Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Volgens de Gaia-hypothese zorgt onze blauwe bol er zelf voor dat de omstandigheden voor leven hier optimaal zijn. Maar die theorie, schrijft Ronald Veldhuizen, valt niet bij iedereen in goede aarde.
Hèhè. Als de mensheid uitsterft kan onze planeet die plaag van zich afschudden, hoor je weleens. Dan komen de aarde en het klimaat weer in balans met alles wat er hier aan flora en fauna bloeit of graast.
Achter dit soort borrelpraat schuilt stiekem een bekend wetenschappelijk idee waar veel mensen min of meer in geloven: de zogeheten Gaia-theorie. Toegegeven: dat klinkt misschien zweverig, maar is eigenlijk een vrij technisch idee van de Britse uitvinder en denker James Lovelock.
Lees ook van Ronald Veldhuizen:
Gaia-hypothese
Toen hij in de jaren zestig voor de NASA werkte, bedacht Lovelock dat je aan de atmosfeer van een planeet kunt meten of er microben wonen. Die produceren immers allerlei gassen, die op hun beurt de leefomgeving beïnvloeden. Het cruciale inzicht van Lovelock: de microben die hun omgeving zo aangenaam mogelijk weten te maken, zullen ook het vaakst overleven en evolueren, en dus eigenlijk zo samen de planeet leefbaar houden. Daardoor evolueert het klimaat van een planeet altijd op een manier die gunstig is voor het leven – en daarom lijken de leefomstandigheden op aarde zo ideaal.
Dat soort zelfversterkende processen bestaan heus. Maar als je niet oppast, lijkt de planeet zélf te willen dat hij leefbaar blijft, alsof er inderdaad een zorgzame Moeder Aarde bestaat, een Gaia – wat dat betreft had Lovelock de naam reuzeonhandig gekozen.
Gatenkaas
Dat is niet het enige probleem. Noem de Gaia-hypothese gerust een onbewijsbare gatenkaas. De aardwetenschapper Toby Tyrrell laat dat mooi zien in een boek erover. Zo rekent hij voor dat de aarde helemaal niet zo optimaal lijkt voor leven. De temperatuur is te laag – ietsje warmer en er zouden ontiegelijk veel meer planten en microben groeien.
Bovendien duwt de aarde het leven verdacht vaak richting hel en verdoemenis. De ene keer liet het microben de atmosfeer vergiftigen, en andere keren liet het de planeet volledig bevriezen, inclusief alle zeeën. Overal dood en verderf, op enkele bikkelharde microben na.
Maar één aarde
Belangrijker: dat Lovelock de leefbaarheid van de huidige aarde als bewijs voor zijn theorie opvoerde, mag wetenschappelijk gezien helemaal niet. Er zijn namelijk geen andere aardes om mee te vergelijken – voor hetzelfde geld hebben we gewoon vaak geluk gehad en is er geen balans.
Reken dus niet op Gaia om een oogje in het zeil te houden. En dat is maar goed ook, want dat betekent dat we zelf verantwoordelijk zijn om de boel een beetje leefbaar te houden.
Deze column staat ook in KIJK 10/2021.