Traditioneel sluit Science het jaar af door de Breakthrough of the Year te kiezen. Daarnaast wijst het tijdschrift ook drie zorgelijke ontwikkelingen aan.

De wetenschap moet je vieren. Dat zeggen we op de redactie geregeld tegen elkaar. En daar sluit het wetenschappelijke tijdschrift Science zich bij aan, gezien het feit dat het elk jaar de Doorbraak van het Jaar kiest. Toch moeten de dingen die minder goed gaan niet genegeerd worden en daarom kiest Science naast de Breakthroughs ook enkele Breakdowns. Dit zijn de drie minpunten van dit jaar.

Lees ook: Dit zijn de wetenschappelijke doorbraken van het jaar

1) Teleurstellende Klimaatconferentie

In november kwamen leiders, wetenschappers en beleidsmakers van over de hele wereld bij elkaar in Glasgow voor de 26^ste editie van de Klimaatconferentie. Het hoofddoel van de bijeenkomst: de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden Celsius houden. Een ambitieus doel, omdat de wereld al de 1,2 graden opwarming heeft bereikt en de wereldeconomie nog steeds voor het overgrote deel afhankelijk is van fossiele brandstoffen.

Na twee weken gesteggel bereikten de aanwezige partijen eindelijk een akkoord. Maar dat Akkoord van Glasgow bevat nog een hoop zwakheden en veel deelnemers reageerden dan ook teleurgesteld. Zo wordt het steenkoolgebruik ‘geleidelijk verminderd’ in plaats van helemaal gebannen (op het laatste moment is de term ‘uitfaseren’ vervangen door ‘verminderen’).

Verder hebben niet alle landen, waaronder Rusland, het akkoord ondertekend waarin staat de uitstoot van methaan terug te dringen. En het besluit om vanaf 2040 geen nieuwe benzineauto’s meer te verkopen is niet ondertekend door Duitsland en de VS. Bovendien blijven arme landen verontwaardigd achter omdat ze geen financiële compensatie krijgen voor de klimaatschade die ze hebben opgelopen door bemoeienis van rijke landen.

Natuurlijk zijn er ook een paar goede afspraken gemaakt tijdens de conferentie in Glasgow, maar om de 1,5 graden-doelstelling te halen, zijn veel ambitieuzere maatregelen nodig.

2) Omstreden alzheimermedicijn

De toelating van een nieuw alzheimermedicijn door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) zou normaalgesproken goed nieuws zijn. Aducanumab, dat door de Amerikaanse farmaceut Biogen wordt verkocht onder de naam Aduhelm, zou de klontering van bèta-amyloïde in alzheimerpatiënten tegengaan. Dit eiwit vormt zogeheten plaques in de hersenen met schade aan de hersencellen tot gevolg. Alleen doet het medicijn niet wat het belooft: slechts één van de twee grote klinische studies toonde aan dat het geneesmiddel de cognitieve achteruitgang beter vertraagt dan een placebo. De effectiviteit is dus nog niet bewezen en de bijwerkingen zijn evenmin bekend.

In november 2020 adviseerde de meerderheid van een onafhankelijk adviescomité van de FDA het geneesmiddel af te keuren. Maar in juni 2021 gaf het agentschap via een versneld goedkeuringsproces groen licht voor Aduhelm. Daaropvolgend namen drie van de tien FDA-commissieleden ontslag. Een van hen noemde het de “slechtste beslissing over de goedkeuring van een geneesmiddel in de recente geschiedenis van de VS”. Vlak hierna werd er een onderzoek ingesteld naar het versnelde goedkeuringsproces. Dat is nog niet afgerond.

Omdat de effectiviteit nog niet is bewezen en de bijwerkingen nog niet bekend zijn, weigeren verschillende Amerikaanse zorgverzekeraars op te draaien voor de kosten van Aduhelm. Als reactie daarop heeft Biogen de prijs van zijn medicijn gehalveerd: van 56.000 dollar per patiënt naar 28.200 dollar, schrijft het FD. Het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) heeft Aduhelm wel afgekeurd, werd onlangs bekend.

3) Wetenschappers aangevallen

Wetenschappers kunnen altijd op kritiek rekenen. Daar is op zich niks mis mee; een sceptische houding aannemen is immers goed. Maar zoals de antropoloog Claude Lévi-Strauss ooit zei, zijn er in de wetenschap geen laatste waarheden. Die onzekerheid, gecombineerd met een lawine aan opinies, halve waarheden en leugens, zorgt ervoor dat een kritische houding omslaat in wantrouwen. Dat leidt tot gruwelijke uitspraken als ‘wetenschap is ook maar een mening’, schreef hoofdredacteur André Kesseler eerder in zijn column.

En sinds de coronapandemie is er meer wantrouwen dan ooit jegens wetenschappers. De politieke verdeeldheid over de COVID-19-pandemie heeft geleid tot een ongekende vijandigheid van het publiek tegen wetenschappers, waaronder online en offline intimidatie, protesten en doodsbedreigingen. Vorige week nog deelde viroloog Marion Koopmans op Twitter een bedreiging die ze had gekregen, en drong ze het Openbaar Ministerie erop aan werk te maken van dit soort dreigementen.

De kerstwensen komen binnen: "Dat jij jouw gore corona rotkop nog op de tv. durft te tonen, jij vuil goor monster van Dachau, jij corrupte zakkenvullende volksverlakker die honderdduizenden zwart betaald krijgt, ze hebben de verkeerde voor de ingang van de (een ) parkeergarage

— Marion Koopmans (@MarionKoopmans) December 13, 2021

Ook microbioloog Elisabeth Bik kreeg te maken met bedreigingen. Vorig jaar maart analyseerde Bik het onderzoek van de Franse microbioloog Didier Raoult. In die studie concludeerde hij dat hydroxychloroquine een positief effect op coronapatiënten kan hebben, vooral als dit gepaard gaat met antibiotica. Maar Bik ontdekte al snel dat er van alles rammelde aan dit onderzoek en maakte er melding van. Daar was Raoult niet van gediend en de Fransman heeft haar nu aangeklaagd voor intimidatie en afpersing.

En zo zijn er nog heel veel voorbeelden te noemen van verwensingen en intimidatie waarmee wetenschappers, politici en zorgverleners op grote schaal dagelijks moeten dealen. Uit een enquête van vakblad Nature onder 321 onderzoekers die met de media over de pandemie hadden gesproken, bleek dat maar liefst 15 procent doodsbedreigingen had ontvangen.

Bronnen: Science, NRC, FD

Beeld: AP Photo/Steven Senne, File

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!