Na een aardbeving verschijnen er tientallen berichten van dieren die het natuurgeweld al uren van te voren voelden aankomen. Toch is er maar weinig wetenschappelijk bewijs hiervoor, schrijft Ronald Veldhuizen in zijn maandelijkse column.

Daar zijn ze weer hoor, de dieren die aardbevingen voelen aankomen. Daags na de afschuwelijke aardbeving in Turkije dook op social media bijvoorbeeld een filmpje op van een hond die uren van tevoren op straat jankte. Ook vogels wisten het: kijk maar naar deze zwerm die zich ‘raar gedraagt’, meende een gebruiker van Reddit die een video toonde op het platform. Toegegeven, dieren kunnen meer dan we denken. En het lijkt ook logisch dat ze trillingen of andere voortekenen uit de aardkorst oppikken die wij niet zien. Maar onderzoek laat eerder het omgekeerde zien.

Lees ook:

• ‘Factchecken werkt helemaal niet averechts’
• ‘Een sporthart loopt niet meer risico op een hartstilstand’
• ‘Spring niet lukraak uit die comfortzone’

Speciale gassen

De kans is namelijk klein dat dieren iets voelen dat mensen niet kunnen meten. Als de grond ook maar één duizendste millimeter verschuift, registreren seismologen dat met hun heel gevoelige meetapparatuur. Toch pikken ze daarmee geen bijzondere of voorspelbare trillingen op die aanstaande aardbevingen verraden, schrijft hydrogeoloog Heiko Woith in een analyse.

De paar degelijk opgezette wetenschappelijke studies die concluderen dat dieren mogelijk aardbevingen voelen aankomen, blijven een beetje vreemd. Zo gaf bioloog Martin Wikelski boerderijdieren bewegingssensors – op zich een slimme keus – en zag hij dat dieren ongeveer 15 tot 25 uur vóór een beving het meest afwijkende gedrag vertonen. Omdat er dan nul komma nul meetbare trillingspatronen zijn, speculeert Wikelski dat schurende aardplaten speciale gassen uitdampen die de dieren ruiken. Het is een oude theorie die geologen al vaker hebben getest, schrijft criticus Woith: die gassen zijn nergens te vinden.

Achteraf-verhalen

Eerder bekeek Woith samen met zijn collega’s meer dan zevenhonderd meldingen en studies van dieren die een aardbeving zouden hebben voelen aankomen – als dat waar zou zijn, zou het namelijk levens redden. Maar al die meldingen hebben een probleem: het zijn achteraf-verhalen. Zo van: nu je het zegt, de koeien liepen er wel héél vreemd bij vandaag. Maar mensen vergeten dan alle keren dat de koeien iets geks deden en er géén aardbeving kwam.

Ook Wikelski’s boerderijdierenstudie is achteraf-achtig. Hoe de dieren bewogen op dagen zonder aardschokken, rekende zijn team niet mee. Raar, want zo kun je dus níét nagaan of de dieren op gewone dagen soms ook gek beweeggedrag vertonen. Sowieso: wat is ‘gek’ gedrag? Denk maar aan die hond in Turkije. Honden blaffen en janken nou eenmaal weleens. En, tsja, vogels zwermen nou eenmaal wel eens, zeker de kauwen in het filmpje. Kortom: nothing to see here.

Deze column stond ook in KIJK 4/2023.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!