Een teek die zich vastklampt aan een dinosaurusveer in barnsteen vormt het eerste bewijs dat ook dinosauriërs werden gebeten door teken.
Gelukkig hebben we dit koude seizoen geen last van ze, maar in de zomer is het oppassen geblazen voor teken. Deze bloedzuigers kunnen gemeen bijten en met een beetje pech maken ze je ernstig ziek. Maar wist je dat de krengen zich ook vol zogen met het bloed van de befaamde reptielen van weleer? Dat bewijst de vondst van een harde teek die zich vastklampt aan een dinosaurusveer in barnsteen. De ontdekking werd gedaan door een internationaal team van wetenschappers en is beschreven in Nature Communications.
Dracula-teek
Helaas weten de onderzoekers niet om welke dinosaurussoort het hier gaat, want DNA kan niet bewaard worden in barnsteen. Wel zeggen ze dat het om een therapode-dinosaurus gaat, de variant die op twee poten liep (à la T-rex), want alleen zij hadden in veel gevallen veren. Omdat het barnsteen (de hars van naaldbomen) is gedateerd op 99 miljoen jaar oud, zegt het team dat het hier niet om een vogel gaat.
Naast de vastgeklampte teek vond het team op dezelfde plek in Myanmar ook diverse andere stukken barnsteen met daarin exemplaren van een andere tekensoort. Een daarvan was zelfs helemaal volgezogen met bloed en daarmee acht keer zo groot als de rest. Nadere analyse wees uit dat het hier om een compleet nieuwe uitgestorven tekensoort gaat, de Deinocroton draculi – ‘Dracula’s verschrikkelijke teek’. Hieronder kun je de teek vanuit alle hoeken bekijken:
Keveroverblijfselen
De hoop was dat het bloedmaal van de volgezogen teek wel kon zorgen voor identificatie van de gastheer, maar helaas omhulde het barnsteen het bloed niet goed. Daardoor heeft er mineraalafzetting plaatsgevonden en is het bloed niet goed bewaard gebleven.
Toch konden de onderzoekers op een andere indirecte manier bewijzen dat het hier echt om dino-parasiterende teken ging. Zo vonden ze bij de Deimo-teken de haarachtige structuren, setae genoemd, van larven van een huidkever. Deze keversoort vertoeft vandaag de dag in nesten, waar ze leven op de veren, haren en huidschilfers van nestelingen.
De verschillende stukken barnsteen met teken erin. Het stuk linksboven bevat de teek die zich vastklampt aan een dinoveer. Ter vergelijking: in het midden een hedendaagse harde teek.
Dino-jonkies bespringen
De wetenschappers vonden in het barnsteen geen overblijfselen van zoogdieren, wel dus van dinosaurussen. Dit maakt volgens hen de kans groot dat de Deimo-teken zich verschansten in de nesten van gevederde dino’s, en nietsvermoedende dino-jonkies besprongen om zich met hun bloed vol te zuigen.
“Dit is indirect bewijs”, stelt paleontoloog John de Vos (Naturalis Biodiversity Center). “Dat er geen zoogdieroverblijfselen zijn gevonden in het barnsteen betekent niet dat de teken niet uitsluitend van zoogdieren konden hebben geleefd. Deze waren er namelijk wel in dit tijdperk”. Hij spreekt verder wel van “uitzonderlijke vondsten” die hier zijn gedaan.
Toch moderne vogel?
Ook ecoloog en teek-expert Helen Esser (WUR) is onder de indruk van de ontdekking. “Het komt niet vaak voor dat er gefossiliseerde teken worden gevonden, zeker niet in combinatie met overblijfselen van hun gasteren. Jammer dat de volgezogen teek dusdanig is beschadigd dat er geen analyse op het bloed kan worden gedaan. Het zou bijvoor heel spannend zijn geweest om bijvoorbeeld te onderzoeken welke ziekteverwekkers deze teek bij zich droeg.”
Maar ook Esser is kritisch over de studie. “De oorsprong van moderne vogels is een van de meest omstreden onderwerpen in de paleo-ornithologie. De oudste fossielen van moderne vogels zijn 66 miljoen jaar oud, maar moleculaire data suggereert dat ze misschien wel 120 miljoen jaar geleden ontstonden. Dus het zou toch kunnen dat de veer afkomstig is van een moderne vogel. Aan de andere kant lijkt de scheidslijn tussen een ‘echte vogel’ en andere typen ‘gevederde dinosauriërs’ steeds vager te worden, dus ik zou me niet zo hard durven uitlaten over de precieze oorsprong van de veer.”
Bronnen: Nature Communications, Oxford University via EurekAlert!
Beeld: Ricardo Pérez-de la Fuente e.a./Nature Communications (boven artikel), E. Peñalver (in artikel), Oscar Sanisidro (University of Kansas) (3D-model van teek)
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!