Breedvoetbuidelmuizen hebben slechts drie weken de tijd om nageslacht te verwekken. Daar moet dus alles voor wijken. Zelfs slaap, blijkt nu.

Stel je hebt in je leven maar één periode de kans om kinderen te krijgen. Dan zou je daar misschien wel alles voor doen, nietwaar? Zo denken de mannetjes van het Australische buideldier Antechinus er in ieder geval wel over. De noodzaak tot paren is bij hen zó enorm, dat ze er zelfs slaap voor opofferen. Zo ontdekten wetenschappers van onder meer de La Trobe University in Melbourne. Ze schrijven over hun bevindingen in Current Biology.

Lees ook:

• Wat doet slecht slapen met je hersenen?
• Stormbandpinguïns slapen 10.000 keer per dag – 4 seconden per keer
• Zeeolifanten slapen bar weinig tijdens voedseltochten

Massale mannetjessterfte

De breedvoetbuidelmuizen vormen een geslacht van roofbuideldieren in Oost-Australië. Ze lijken wel wat op muizen (maar zijn geen directe familie) en zijn gemiddeld slecht 20 centimeter lang en 100 gram zwaar. Mannetjes worden slechts één jaar oud, terwijl vrouwtjes vaak twee jaar halen.

Maar de diertjes staan vooral bekend om hun opmerkelijke manier van voortplanten. De mannetjes kunnen namelijk maar één korte periode in hun leven paren. Dat moment is in de Australische vroege lente (augustus of september). Ze worden dan door torenhoge gehaltes testosteron extreem agressief. Bovendien stijgt de concentratie van het stresshormoon cortisol flink.

Die fysieke veranderingen én de inspanningen om jongen te verwekken (een paring kan vijf tot zes uur duren), gaan de buideldiermannetjes niet in de koude kleren zitten. Het lichaamsgewicht daalt, de bijnieren raken sterk vergroot, er ontstaan stresszweren in het maag-darmkanaal en het immuunsysteem wordt onderdrukt, waardoor ze ziek worden door parasieten. Aan het einde van het paarseizoen sterven de mannetjes massaal.

Tags en bloedafname

Maar hoewel zeker is dat de mannetjes ten onder gaan aan het korte maar intense paarseizoen, is het onduidelijk welke factoren precies bijdragen hieraan en in welke mate. Hoe zit het bijvoorbeeld met het aantal uren slaap dat de dieren krijgen in deze periode? Dat wilde het huidige onderzoeksteam, onder leiding van John Lesku, nagaan.

Lesku en collega’s tagden vijftien breedvoetbuidelmuizen (waarvan tien mannetjes) met snelheidsmeters, om zo de bewegingen die de dieren maakten te kunnen volgen. Ook namen ze regelmatig bloed af om die te testen op testosteron, cortisol en het stofje oxaalzuur, waarvan het gehalte een indicatie is voor slaaptekort. Vier van de mannetjes kregen ook een hersenscan om te zien hoe lang ze sliepen.

Nóg meer slaap inleveren?

De breedvoetbuidelmuismannetjes bleken maar liefst gemiddeld 3 uur slaap per nacht in te leveren om zo langer seksueel actief te kunnen zijn. En dat voor elke nacht, drie weken achter elkaar. Normaal slapen de dieren zo’n 15 uur per nacht. Het slaaptekort komt overeen met een mens die in dezelfde periode slechts 6,5 uur per nacht slaapt. Dat is genoeg om als een zombie rond te lopen en al flink wat gezondheidsproblemen te kweken.

Of de dieren daar ook last van hebben, hebben Lesku en collega’s niet kunnen vaststellen. Het kan zijn dat breedvoetbuidelmuizen een mechanisme hebben ontwikkeld dat hen beschermt tegen de nadelige effecten van chronisch slaaptekort. Het is dat, óf ze accepteren de nadelen gewoonweg omdat ze weinig keuze hebben. Alles voor het nageslacht. Dood gaan ze sowieso.

Sterker nog, juist vanwege het onvermijdelijke einde, vragen de onderzoekers zich of waarom er niet nóg meer slaap wordt ingeruild voor seks. Blijkbaar is een bepaald aantal uren slaap nodig om essentiële lichaamsfuncties aan de gang te houden. Je heb er bijvoorbeeld niets aan als je zo uitgeput bent dat je niet eens een vrouwtje kunt vinden om te bevruchten…

Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!

Beeld: Erika Zaid

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!