Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Wetenschappers zijn erin geslaagd om een patiënt met diabetes type 1 zelf weer insuline te laten produceren met lichaamseigen stamcellen.
Diabetes type 1 is een ziekte waar in Nederland alleen al ruim 100.000 mensen mee kampen. Zij produceren zelf niet of nauwelijks insuline, wat noodzakelijk is om een gezond bloedsuikergehalte te behouden. Hierdoor moeten zij hun hele leven insuline bijspuiten. Al jarenlang wordt er intensief onderzoek gedaan naar een oplossing voor dit probleem. Nu lijken we dankzij een onderzoek, gepubliceerd in vakblad Cell, weer een stapje dichterbij. Hier werd een patiënte verlost van haar insulineafhankelijkheid dankzij een transplantatie van insuline-producerende cellen uit haar eigen stamcellen.
Lees ook:
Cellen herprogrammeren
In het onderzoek werd een 25-jarige vrouw met diabetes type 1 behandeld met insuline-producerende cellen die voortkomen uit chemisch geïnduceerde pluripotente stamcellen (CiPSC). Deze zijn gemaakt door cellen afkomstig van de patiënt zelf in een laboratorium te herprogrammeren. In plaats van gebruik te maken van genetische manipulatie worden de CiPSC-eilandjes gemaakt door met bepaalde stoffen een chemische verandering teweeg te brengen in de stamcellen.
De eilandjes werden in de buikspier van de patiënt geplaatst. Na 75 dagen maakte de vrouw zelf voldoende insuline aan en hoefde ze geen insuline meer bij te spuiten. Zelfs een jaar na de transplantatie bleef haar bloedsuiker stabiel, en bij 98 procent van de metingen waren haar waarden binnen het gezonde bereik.
Uniek onderzoek
Volgens diabetoloog Eelco de Koning is deze studie in meerdere opzichten uniek. In eerder onderzoek werden insuline-producerende cellen uit orgaandonoren altijd in de lever geplaatst. Wetenschappers van het huidige onderzoek plaatsten de CiPSC-eilandjes onder het bindweefselvlies van een buikspier, relatief dicht onder de huid. Dit vermindert de kans op ernstige complicaties zoals een bloeding of stolling in de lever. Daarnaast maakt deze aanpassing het voor de onderzoekers makkelijker om de eilandjes te monitoren, ze kunnen simpelweg een echo van de buikspier maken.
Ook valt het op dat de patiënt al na 75 dagen zelf genoeg insuline aanmaakte, wat zeer snel is. Ten slotte wijst De Koning op het gebruik van chemische inductie in plaats van genetische manipulatie om de stamcellen van de patiënt te ontwikkelen. Dit zou een veiligere methode kunnen zijn, omdat het risico op genetische afwijkingen hierdoor kleiner is.
Grote kleine stappen
Zelf is De Koning bezig met soortgelijk onderzoek. Samen met zijn team van het Leiden Universitair Medisch Centrum doet hij sinds 2007 transplantaties met insuline-producerende cellen van orgaandonoren en onderzoekt hij hoe deze methode met patiënt-eigen stamcellen in Nederland kan worden toegepast. Volgens hem staan we aan het begin van een grote verandering op het gebied van therapieën voor diabetes type 1.
Hij wijst wel op enkele cruciale vragen die op basis van het gepubliceerde artikel verder onderzoek vereisen. De patiënt slikte namelijk medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, vanwege twee levertransplantaties die ze in het verleden had ondergaan. Het is belangrijk om te weten of deze behandeling ook effectief is zonder deze medicatie. Langdurig gebruik van deze middelen kan namelijk leiden tot een hoger risico op infecties en bepaalde soorten (huid)kanker.
Daarnaast zou onderzocht moeten worden wat de langetermijneffecten van de transplantaties zijn. Door de vele celdelingen die de eilandjes maken in het laboratorium, voorafgaand aan een transplantatie, bestaat er nog steeds een kans op mutaties die later tot kanker kunnen leiden. Dit wordt streng gemonitord, “maar in dit stadium weten we dat gewoon niet met 100 procent zekerheid”, zegt De Koning.
Ook al is er nog een weg te gaan, al met al lijkt de therapie met insuline-producerende cellen tegen diabetes type 1 een veelbelovende behandeling. “Elke kleine stap brengt ons dichter bij een oplossing”, aldus De Koning.
Bronnen: Cell, Diabetesfonds
Beeld: isense USA/Unsplash