Met behulp van in het laboratorium gekweekte embryo’s zou het uitsterven van de noordelijke witte neushoorn kunnen worden tegengehouden, hopen deze onderzoekers.

Het was triest nieuws toen in maart bekend werd dat de laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn was gestorven. De gentle giant liet een dochter en een kleindochter achter die de laatste twee noordelijke witte neushoorns van Kenia zijn. Het voortbestaan van de diersoort hangt daarmee aan een zijden draadje. Daarom doen wetenschappers verwoede pogingen om de soort in stand te houden.

Onderzoekers van Leibniz Institute for Zoo and Wildlife Research in Berlijn denken nu een eerste succesvolle stap te hebben gezet in dat proces. Ze creëerden namelijk een hybride embryo, ontwikkeld uit sperma van de noordelijke witte neushoorn en een eicel van de nauw verwante zuidelijke witte neushoorn (waarvan er nog ruim 20.000 leven).

Eitjes oogsten

Middels in vitro fertilisatie (IVF) hebben de wetenschappers een deel van het bewaarde sperma van de noordelijke witte neushoorn gebruikt om een geoogste eicel van een zuidelijk witte neushoorn te bevruchten. Het experiment diende meer als een test voordat er wordt geëxperimenteerd met de kostbare eicellen van de noordelijke witte neushoorn.

Dit was geen makkelijke klus voor de onderzoekers. “Je kunt de eierstokken niet met de hand bereiken, daarom hebben we een speciaal apparaat ontwikkeld”, legt hoofdonderzoeker Thomas Hildebrandt uit aan BBC News. “We gebruikten echografie om heel precies een naald in het deel van de eierstok dat de eitjes vrijgeeft te injecteren.” Bovendien ligt vlak naast de eierstokken een belangrijke slagader en als die zou worden geraakt met de naald kan de neushoorn doodbloeden.

Wetenschappers verzamelen eicellen van een zuidelijke witte neushoorn. © Leibniz-IZW

Reageerbuis-neushoorns

Toen die hindernis eenmaal was genomen – de levensvatbare eitjes oogsten en goed bewaren – stond het team voor een nieuw uitdaging: de eicellen bevruchten met sperma dat al jaren geleden was verzameld. De onderzoekers injecteerden elke eicel met het sperma en gebruikten pulsen van elektrische stroom om het ei en het sperma te laten fuseren.

Het resultaat: levensvatbare embryo’s met genetisch materiaal van een ondersoort die eigenlijk al is uitgestorven. De embryo’s zijn ingevroren om uiteindelijk te kunnen worden geïmplanteerd in draagmoeders.

Nu de eerste ‘reageerbuis-embryo’s’ zijn ontwikkeld, is het team optimistisch over een nieuwe generatie noordelijke witte neushoorns te creëren met surrogaatmoeders. Het doel is dat binnen drie jaar de eerste noordelijke witte neushoorn via deze IVF-techniek wordt geboren.

Te optimistisch?

Toch vinden sommige wetenschappers dat het team uit Berlijn te optimistisch is. “De plaatsing van een embryo in een draagmoeder staat bij neushoorns nog in de kinderschoenen en is tot nu toe nog niet succesvol gebleken”, zegt Terri Roth van de Cincinnati-dierentuin tegen BBC News.

“Er leven momenteel nog maar twee vrouwelijke noordelijke witte neushoorns, dus het verwerven van de eicellen zal een uitdaging zijn en het aantal eitjes zal beperkt zijn.” Bovendien is er sperma verzameld van vier verschillende mannetjes en leven er nog maar twee vrouwtjes, wat niet genoeg genetische diversiteit biedt.

Dat probleem hopen onderzoekers te kunnen omzeilen door gebruik te maken van bepaalde stamceltechnologieën, zodat niet alleen uit geslachtscellen, maar ook uit lichaamscellen uiteindelijk een zygote (wanneer een zaad- en eicel zijn versmolten) kan worden gecreëerd.

Ondertussen zetten rangers in Afrika zich hard in om stropers tegen te houden. Want zoals Hildebrandt het sterk verwoordt: “The northern white rhino didn’t fail in evolution, it failed because it was not bulletproof.”

Bronnen: Nature Communications, BBC News, Independent

Beeld: Georgina Goodwin/Ol Pejeta Conservancy

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!