Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Hanen produceren geen eieren, en dus worden ze direct na hun geboorte in groten getale gedood. Maar daar komt volgend jaar deels een einde aan.
In Nederland worden jaarlijks zo’n 40 miljoen hennen geboren voor de productie van eieren. Dat betekent dat er ook evenveel hanen uit het ei kruipen. Maar zij leggen geen eieren en zijn ook niet geschikt om groot te brengen voor hun vlees. Daarom worden ze direct na de geboorte vergast of belanden ze in de shredder. Daar komt nu deels een einde aan. Vanaf 2026 mogen Nederlandse pluimveehouders sommige van deze zogeheten eendagshaantjes niet meer meteen doden.
Volgens het kabinet zullen door de nieuwe regels jaarlijks zes tot zeven miljoen minder kuikens worden geslacht, dat schrijft minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) deze week aan de Tweede Kamer. Het gaat hier alleen om de productie van tafeleieren. Voor eieren die worden verwerkt in andere producten, zoals koekjes en shampoos, mogen vooralsnog wel eendagshaantjes worden gedood.
Lees ook:
Waarom zijn eendagshaantjes niet geschikt voor vlees?
De kwestie is dat er twee soorten kakelaars bestaan: legkippen en vleeskippen. De eerste zijn ranker en produceren veel eieren, de tweede zijn gespierder en hebben dus veel vlees. Beide kun je specialisten noemen: legkippen leveren slechte bouten op, vleeskippen produceren belabberde omeletten. Maar bij het uitbroeden van nieuwe legkippen komt uit de helft van de eieren een mannetje gekropen – en daar hebben boeren niets aan. Die beesten leggen immers geen eieren én leveren geen goed vlees op.
Het doden van eendagshaantjes
In Nederland worden eendagshaantjes meestal gedood met koolzuurgas. Een lopende band brengt de pasgeboren kuikens naar een ruimte met een hoge CO2-concentratie, die ze eerst bewusteloos maakt en daarna om het leven brengt. Een andere optie is de zogenoemde hakselaar, die de beesten simpelweg versnippert. Hoewel dat laatste luguber klinkt en ook is, zou het volgens sommige mensen toch net een iets diervriendelijkere methode kunnen zijn: het vergassen met koolstofdioxide duurt doorgaans enkele minuten, terwijl het hele karwei met de hakselmachine al binnen enkele tienden van een seconde is ‘gepiept’.
De reden dat de haantjes toch worden bedwelmd, is economisch: hanenconfetti is niet te verkopen, hele hanen wel. En nee, de ongelukkige eendagsbeestjes komen niet in je kroket of frikandel terecht. Ze worden nagenoeg allemaal verpatst als diepgevroren voederdieren voor bijvoorbeeld dierentuinen. Valken, buizerds, uilen, kraanvogels en ooievaars smullen van het vlees dat jij niet op je bordje wil.
Oplossingen zijn inmiddels beschikbaar
Veel mensen vinden het verkeerd om beesten ter wereld te brengen en meteen daarna te slachten, dus werd er jarenlang gezocht naar oplossingen. En die zijn er inmiddels. Zo is het mogelijk om het geslacht van de kuikens al te bepalen terwijl ze nog in het ei zitten, in ovo heet dat. Daarvoor wordt bijvoorbeeld een beetje vloeistof of weefsel ter analyse uit het ei gehaald. Aan de hand van het DNA, de bloedsamenstelling of de aanwezige hormonen is het geslacht van het embryo te bepalen.
Mannelijke embryo’s zijn ook te herkennen zonder een gaatje in het ei te maken. Bijvoorbeeld door MRI-scans van de eieren te maken of door AI-programma’s een aantal kenmerken te laten analyseren, zoals de vorm van het ei en de hartslag van het embryo.
De eieren met mannelijke embryo’s moeten vervolgens voor de dertiende dag worden vernietigd. Tot die tijd is het zenuwstelsel namelijk nog niet ver genoeg ontwikkeld om prikkels naar de hersenen te sturen. De embryo’s hebben dan dus nog geen pijnperceptie en merken niet dat het broedproces wordt stopgezet.
En andere optie is het gebruik van dubbeldoelkippen. Dat zijn kippen die meer bevleesd zijn dan legrassen. De haantjes zouden dan dus kunnen worden gefokt voor hun vlees. Probleem is wel dat ze minder vlees aan de botten hebben dan echte vleesrassen en dat de dubbeldoelhennen minder eieren leggen dan specifieke legrassen. Momenteel is er dan ook nog geen economisch interessant dubbeldoelras.
Iets duurdere eieren
Minister Wiersma ziet daarom vooral heil in de in ovo geslachtsbepaling. De meeste pluimveehouders hebben bovendien al geïnvesteerd in dergelijke technieken. Want in Duitsland (voorheen een grote afnemer van Nederlandse eieren) mogen al een paar jaar geen eieren meer worden verkocht waarvoor eendagshaantjes zijn gedood. Ook enkele andere West-Europese landen, waaronder Frankrijk en Oostenrijk, kennen zo’n verbod.
Nederlandse tafeleieren die voldoen aan de nieuwe richtlijnen krijgen het keurmerk ZED (Zonder Eendagshaantjes Doden). Die zullen wel iets duurder worden. Volgens een berekening van Wageningen University & Research komt dat uit op 1,15 cent extra per ei.
In Nederland zijn overigens nu ook al eieren te koop waarvoor geen eendagshaantjes worden gedood. De merken Rondeel (te koop bij Albert Heijn) en Respeggt (Jumbo) maken gebruik van in ovo geslachtsbepaling. Kipster (Lidl) en Geluksvogel (Ekoplaza) laten de haantjes opgroeien en Alleb’ei (Odin) gebruikt dubbeldoelkippen.
Bronnen: Ministerie van Landbouw, WUR, Wakkerdier
Tekst: Tim Tomassen & Rik Peters
Beeld: RyanJLane/Getty Images