Om gesjoemel tegen te gaan, controleren onderzoekers al jaren elkaars werk. De Nederlandse microbioloog Elisabeth Bik specialiseert zich als een van de weinigen in wetenschappelijke fotofraude: ze zoekt naar gemanipuleerde microscopiebeelden en eiwitfoto’s.
“Ik heb er net een gevonden.” Fotodetective en wetenschapper Elisabeth Bik klapt haar laptop open en klikt op een wetenschappelijke publicatie. Even scrollen en daar zijn ze: foto’s van in plakjes gesneden rattenweefsel. Bik wacht even, om haar interviewer de kans te geven de fout zelf te spotten. De lange stilte verraadt dat ondergetekende hopeloos faalt.
Dan wijst ze op een heel dun reepje onder in een foto. En naar een ander reepje op een foto ernaast. “Kijk, die overlappen precíes”, zegt Bik. Dat is een fors probleem, want de twee foto’s zouden uniek moeten zijn. Ze zijn namelijk elk afkomstig van een apart experiment, het ene met een behandelde rat en het andere met een onbehandelde. Maar de overlap wijst erop dat de wetenschappers slechts één celweefselfoto hebben gemaakt van een en dezelfde rat, die afbeelding vervolgens in stukken hebben geknipt en het nieuwe deel als tweede experiment hebben gepresenteerd. “Dat experiment heeft waarschijnlijk nooit plaatsgevonden”, concludeert Bik.
Dit is het begin van het interview met Elisabeth Bik te vinden in KIJK 12/2019. Deze editie ligt in de winkel vanaf 21 november tot en met 18 december.
Meer informatie:
- The Scientist: Eye for Manipulation: A Profile of Elisabeth Bik
- NRC: ‘Het is erger dan wetenschapsfraude, het is slordige wetenschap’
- de Volkskrant: ‘Ook wetenschappers maken wel eens een foutje, is dat dan meteen fraude?’
Tekst: Ronald Veldhuizen
Beeld: Michel & Co
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!