Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Geen sabeltandzalm, maar puntgetande zalm. Zo moet een gigantische zalm uit het verleden worden genoemd, opperen wetenschappers.
De zalm is een zeer geliefde vis en staat in veel landen op nummer 1 in de lijst van populairste vissoorten. Niet alleen smaakt hij erg lekker; hij is ook nog eens bijzonder van kleur (vaak rozig) en maakt elk jaar een heuse wereldreis door van de zee naar zoetwater te zwemmen om zich daar voort te planten.
Hoewel de moderne zalm wel 1,5 meter lang kan worden, is hij niet het grootste lid van de zalmenfamilie. Die eer is voor Oncorhynchus rastrosus, die rond 6 miljoen jaar geleden in de Grote Oceaan rondzwom met lengtes tot boven de 2,5 meter. Nu blijkt uit onderzoek van onder meer het Philadelphia College of Osteophatic Medicine, gepubliceerd in het vaktijdschrift PLoS ONE, dat deze monstervis hoektanden had die recht uit zijn bek staken.
Lees ook:
- Olifantsvissen ‘zien’ door elkaars ogen
- Uitgestorven vis in de Noordzee blijkt springlevend
- ‘Visserij beïnvloedt grootte Europese wilde zalm’
Puntgetande zalm
O. rastrosus werd voor het eerst beschreven in de jaren zeventig. Toen al vielen de uit de kluiten gewassen hoektanden op. Maar er zijn nooit fossiele kaken van het dier gevonden waarvan deze hoektanden er nog duidelijk aan vastzaten. Gezien de vorm van de slagtanden namen paleontologen aan dat ze naar binnen gericht waren, net als bij de befaamde sabeltandtijger. Het leverde de prehistorisch zalm de naam ‘sabeltandzalm’ op.
Maar het huidige onderzoeksteam, onder leiding van Kerin Claeson, denkt nu dat de hoektanden niet naar binnen krulden, maar zijwaarts uitstaken, net zoals een knobbelzwijn. O. rastrosus zou volgens hen moeten worden hernoemd naar ‘puntgetande zalm’. Zo wijst hun analyse uit.
Als wapen en werktuig
Die analyse bestond uit nieuwe geavanceerde CT-scans van oude en ook enkele nieuwe schedels van de prehistorische zalm. Bij de nieuwe fossielen, gevonden in Jefferson Country in de Amerikaanse staat Oregon, bleken de hoektanden wél nog vast te zitten aan de bek. En die bleken als puntige messen enkele centimeters uit de bek te steken.
Waar gebruikten de zalmen die ‘messen’ voor? “De onderzoekers stellen dat ze – net als hoorns of een gewei – gebruikt konden worden om aan te vallen, te verdedigen, te imponeren, bij strijd tussen soortgenoten, of als werktuig”, geeft paleontoloog Dennis Voeten van onder meer het Natuurmuseum Fryslân aan. “Omdat een vis erg krachtig is in zijdelingse bewegingen (naar links of rechts), denken de onderzoekers dat de merkwaardige plaatsing van de tanden betekent dat ze met veel kracht ingezet konden worden.”
Plankton eten
Er is één ding waar de tanden waarschijnlijk niet voor werden gebruikt. En dat is het vangen van prooi. De opvallend grote kieuwzeven (gebruikt om voedsel uit het water te ‘zeven’) geven aan dat plankton het lievelingsmaaltje van de puntgetande zalm was. Dit in tegenstelling tot zijn moderne neven, die graag garnalen en kleine vissen verorberen.
Afgezien van de tanden en de etensvoorkeuren leek de prehistorische zalm veel op de hedendaagse Pacifische zalm. Ook hij verhuisde tijdens zijn leven van zee naar rivieren en ook de vrouwtjes en mannetjes verschilden qua botstructuur (maar de slagtanden waren even groot).
Exotische ornamenten
“Er zijn natuurlijk meer dieren, uitgestorven of nog levend, met hoorns, geweien, slagtanden of andere flamboyante hulpmiddelen”, vertelt Voeten. “Bij zalmen waren dergelijke exotische ornamenten echter nog niet bekend. Omdat hedendaagse zalmen zulke tanden niet hebben, is het zeker interessant om te weten dat deze aanpassing in het verleden wel voor kwam. Mogelijk dat verder onderzoek, bijvoorbeeld naar microscopische schade op deze tanden, meer aanwijzingen over hun precieze functie kan geven.”
Bronnen: PLoS ONE, PLOS via EurekAlert!
Beeld: Claeson et al., 2024, PLOS ONE, CC-BY 4.0 (boven en in artikel)