In een open brief schrijven 34 Nobelprijslaureaten dat wetgevers wetenschappers moeten toestaan gewassen te ontwikkelen die bestand zijn tegen klimaatverandering.

Vaak worden genetisch gemodificeerde gewassen nog in het verdomhoekje geplaatst. Ten onrechte, vinden veel onderzoekers: ze kunnen veel voordelen bieden. Daarom heeft een groep wetenschappers, waaronder ruim dertig Nobelprijswinnaars, een open brief geschreven waarin ze de EU oproepen de regels omtrent genetische modificatie te versoepelen. Oude methoden om gewassen te veredelen, nemen soms decennia in beslag. “Zo lang hebben we niet in een tijdperk van klimaatnood”, schrijven ze. Hoe kan genetische modificatie onze gewassen gezonder en klimaatbestendiger maken?

Lees ook:

• ‘Deze pasta bevat GM-kool’
• Studie: ‘Genetisch gemodificeerde gewassen zijn veilig’

Frankenstein-voedsel

Veel mensen zien genetisch gemodificeerde gewassen nog altijd als gevaarlijk Frankenstein-voedsel. Om het tegendeel te bewijzen, modificeerde Cathie Martin – hoogleraar plantmetabolische engineering aan het Britse John Innes Centre – tomaten zodat ze er paars uitzagen. Die kleur hebben ze te danken aan het anthocyaan in hun vruchtvlees. Dat is een van nature voorkomende antioxidant, een stof die voorkomt dat schadelijke zuurstofradicalen hun werk doen.

Om te testen hoe gezond hun genetisch gemodificeerde tomaat was, voerden Martin en haar team hem aan gezonde muizen én aan muizen die door een ontbrekend gen minder weerbaar zijn tegen zuurstofradicalen en sneller kanker krijgen. Kankergevoelige muizen die gevoed waren met paarse tomaten leefden gemiddeld een maand langer dan muizen uit dezelfde groep die rode tomaten kregen. Hiermee toonde Martin meteen aan dat genetisch gemodificeerde gewassen niet per definitie monstervoedsel zijn, maar ook voordelen met zich mee kunnen brengen. Niet alleen voor de veredelaars en de boeren, maar ook voor de consument.

Desalniettemin heerst er in Europa nog steeds veel weerstand tegen genetisch gemodificeerde gewassen, wat heeft geleid tot strenge regelgeving. Zo moet de kweker aantonen dat zijn genetisch gemodificeerde plant niet schadelijk is voor mens, dier en omgeving, een procedure die al snel miljoenen euro’s kost.

De voordelen

Toch overweegt de EU om deze regelgeving aan te passen, gezien de technologische vooruitgang en het toenemende besef van de voordelen van genetisch gemodificeerde gewassen voor duurzame landbouw. Zo heeft Martin de techniek gene editing ingezet bij het ontwikkelen van een andere tomaat, die extra provitamine D3 produceert.

Met vier tomaten heb je je dagelijkse hoeveelheid vitamine D binnen. Maar doordat vitamine D niet alleen in de tomaten zit maar ook in de bladeren, kun je die gebruiken voor het vervaardigen van vitamine D-supplementen, waar nu nog het wolvet van schapen voor wordt gebruikt. Doordat we steeds ouder worden, meer binnen werken en ons minder aan zonlicht blootstellen, zal de vraag naar vitamine D-supplementen in de toekomst alleen maar groter worden.

Naast een gewas bepaalde stoffen te laten aanmaken, kunnen wetenschappers met gene editing juist ook bestanddelen weglaten. Een voorbeeld hiervan is tarwe allergeenvrij te krijgen, iets waar aan de Wageningen University & Research onderzoek naar wordt gedaan. Tarwe bevat gluten die de darmen van coeliakiepatiënten beschadigen, waardoor ze ernstige buikklachten krijgen.

Het grote probleem is dat tarwe honderden genen voor gluten bevat, maar dat niet elk gluten-eiwit schadelijk voor coeliakiepatiënten is. En geheel glutenvrije tarwe is ook niet de bedoeling, omdat ze tarwe elasticiteit geven, een eigenschap die noodzakelijk is voor het maken van luchtig brood. Met gene editing is het mogelijk om alleen de gluten uit te schakelen die coeliakiepatiënten niet verdragen.

Voor de boeren hebben gewassen die met behulp van genetische modificatie of gene editing zijn aangepast ook voordelen. Zo kunnen gemodificeerde gewassen beter tegen insectenplagen, waardoor er minder bestrijdingsmiddelen hoeven te worden ingezet. Verder gaan er minder planten verloren en is de opbrengst dus hoger, wat tot gevolg heeft dat er minder landbouwgrond nodig is. En, heel verrassend: genetisch gemodificeerde planten zijn ook weerbaarder tegen andere bedreigingen dan insecten. Doordat ze minder schade oplopen door de insecten, ontwikkelen ze namelijk een uitgebreider wortelstelsel, dat ze beter bestand maakt tegen bijvoorbeeld droogte.

Robuustere planten

Tot slot is er voor kwekers één voordeel van genetische modificatie dat er met kop en schouders bovenuit steekt: de veredeling gaat veel sneller. Een nieuwe eigenschap verkrijgen duurt met klassieke veredeling al snel vijftien tot maar liefst vijftig jaar. Voor veredeling met behulp van gene editing kunnen kwekers die periode terugbrengen naar vijf tot tien jaar.

Gene editing en genetische modificatie zijn dan ook waardevolle technieken in de gereedschapskist van de kweker, betogen ook de wetenschappers in hun open brief. We hebben robuustere planten nodig, die beter tegen extreme omstandigheden kunnen. “We vertrouwen erop dat het EU-parlement de anti-wetenschappelijke bangmakerij kan verwerpen en in plaats daarvan kan kijken naar het licht van welvaart en vooruitgang.”

Tekst: Femke de Jong, Laurien Onderwater

Bronnen: WePlanet, The Guardian, KIJK Zomereditie 2023

Beeld: Jose A. Bernat Bacete/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!