De heftige Tohoku-aardbeving in Japan werd aangekondigd door wiebelende landmassa’s, concluderen wetenschappers in Nature. Is het natuurgeweld hiermee te voorspellen?

Op 11 maart 2011 deed een zeebeving Japan letterlijk op zijn grondvesten schudden. De  beving, met een magnitude van 9,0 op de schaal van Richter, werd gevolgd door een allesverwoestende tsunami. Minstens 15.000 mensen kwamen om en ruim 450.000 waren in een klap dakloos.

Enkele maanden voor dit natuurgeweld plaatsvond, bewogen landmassa’s in Japan van oost naar west en weer naar oost, schrijft een internationaal team van wetenschappers in vakblad Nature. Die bewegingen verschilden aanzienlijk van de gestage verschuivingen die de landmassa’s van de aarde voortdurend maken. Kan dit ‘wiebelgedrag’, zoals de onderzoekers het noemen, seismologen waarschuwen voor toekomstige grote aardbevingen?

Lees ook:

• Omvang aardbevingen voorspellen met zwaartekracht
• Kan een aardbeving een negatieve sterkte hebben?

Wiebelende landmassa’s

Het wiebelgedrag zou niet merkbaar zijn geweest voor de inwoners van het gebied, omdat de landmassa’s slechts een paar millimeter per maand van oost naar west verschoven over een periode van vijf tot zeven maanden.

Maar de bewegingen zijn wel geregistreerd door een stuk of duizend gps-stations verspreid door heel Japan, in de maanden voorafgaand aan de aardbeving. En dankzij een verbeterde methode konden de onderzoekers die minieme verschuivingen meten. “Met deze verbeteringen konden storende factoren uit de data worden verwijderd”, zegt Rob Govers, geofysicus aan de Universiteit Utrecht, desgevraagd. “Zo kon het team op millimeterniveau verplaatsingen zichtbaar maken.”

Dat wiebelgedrag werd niet alleen in Japan gemeten, maar ook enkele maanden voordat de aardbeving van Chili in 2010 plaatsvond, die een magnitude had van 8,8. Volgens het onderzoeksteam, bestaande uit wetenschappers uit de VS, Chili en Duitsland, worden die schommelingen veroorzaakt door het versneld zinken van de Filipijnse Plaat. Dit is een tektonische plaat onder de Grote Oceaan ten oosten van de Filipijnen.

Heikel punt

Toch zullen de onderzoekers nog veel meer gegevens nodig hebben om patronen te kunnen herkennen. Data van slechts twee aardbevingen zijn niet genoeg om al uitspraken te kunnen doen over het voorspellen van het natuurgeweld. Dat beamen de aardwetenschappers zelf ook.

Aardbevingen voorspellen is altijd al een heikel punt geweest in de aardwetenschappen. Deskundigen zijn het er al jaren over eens dat het onmogelijk is om hevige aardschokken te voorspellen. “Alleen dwazen, leugenaars en charlatans voorspellen aardbevingen”, zou seismoloog Charles Richter, bekend van de schaal van Richter, zelfs hebben gezegd.

Govers is ook sceptisch. “De onderzoekers vermoeden dat de bewegingen veroorzaakt worden door versneld zinken van de Filipijnse zeeplaat, maar hun modellen en redenatie zijn weinig overtuigend. Het artikel levert daardoor zeker geen bewijs dat de wiebelbewegingen de grote Tohoku-aardbeving veroorzaakten.”

Toch hopen mensen wereldwijd dat er ooit een predictiemethode zal komen. Want als aardbevingen voortaan te voorspellen zijn, zou dat jaarlijks gemiddeld 20.000 mensenlevens kunnen schelen.

Bronnen: Nature, EurekAlert! 1, EurekAlert! 2, KIJK 6/2019

Beeld: U.S. Navy

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!