Nieuwe analyses van een bijna twee miljoen jaar oude kies van de grootste mensaap die ooit heeft geleefd, levert interessante informatie op.

Hij kon 3 meter hoog worden en wel 600 kilo wegen: Gigantopithecus blacki. Deze uitgestorven aap, die miljoenen tot honderdduizenden jaren geleden de tropische bossen van Zuidoost-Azië onveilig maakte, was de grootste die ooit heeft geleefd.

Voor het eerst beschreven in 1935 door de Duitse antropoloog Ralph von Koenigswald zijn er van Gigantopithecus blacki meerdere tanden en vier gedeeltelijke kaakbeenderen geïdentificeerd. Toch wisten wetenschappers de relatie van het dier met andere grote apensoorten maar moeilijk te ontcijferen. Gelukkig is er nu meer bekend over de plek van de reuzenaap in de stamboom. Zo’n 10 miljoen jaar geleden zou hij zijn gescheiden van de orang-oetan, schrijven wetenschappers in vakblad Nature.

Artistieke impressie van de Gigantopithecus blacki. © Ikumi Kayama (Studio Kayama LLC)

Lees ook:

• Schedel van vroege mensachtige gevonden
• Half Neanderthaler, half Denisovamens
• Meer resten van nieuwe mensachtige gevonden

Gigantopithecus

De onderzoekers kwamen tot deze conclusie nadat ze eiwitsequenties (de volgorde van aminozuren in een eiwit) uit fossiel en modern materiaal met elkaar hadden vergeleken. De fossiele eiwitten waren afkomstig van het tandglazuur van een bijna twee miljoen jaar oude kies van Gigantopithecus, gevonden in de Chuifeng-grot in China.

De kaak van de Gigantopithecus blacki. © Prof. Wei Wang; Bewerking: Theis Jensen

“Het geluk met eiwitfragmenten is dat ze onder bepaalde omstandigheden veel langer bewaard blijven dan DNA”, zegt paleontoloog Dennis Voeten van de Universiteit van Uppsala. “DNA blijft doorgaans niet erg lang geconserveerd. Omdat de volgorde van aminozuren in een eiwit één-op-één overeenkomt met de DNA-volgorde voor dat specifieke eiwit, kunnen met deze eiwitsequenties ook verschillen en overeenkomsten tussen organismen in kaart worden gebracht.”

Uit de analyse van het team bleek dat de laatst gezamenlijke voorouder van Gigantopithecus en de orang-oetan 10 tot 12 miljoen geleden leefde – een periode waarin veel ecosystemen veranderden en er een grote verscheidenheid aan mensapen ontstond. Dit maakt de orang-oetan de nauwste nog levende verwant van de uitgestorven reuzenaap.

Evolutionair archief

Paleontoloog Lars van den Hoek Ostende is niet heel verrast dat de orang-oetan de dichtstbijzijnde verwant is. “De orang-oetang was ooit door een groot deel van Zuidoost-Azië verspreid en zijn huidige verbreiding is slechts een fractie van het totale leefgebied van niet eens zo heel lang geleden. Bovendien is de orang-oetan de enige reuzenaap uit de regio, dus wat dat betreft was er niet zoveel keus.”

“Geografisch gezien is de orang-oetan inderdaad een goede match met Gigantopithecus,” beaamt Voeten, “maar we moeten niet vergeten dat bijvoorbeeld de laatste gedeelde voorouder van de chimpansee en de mens ‘slechts’ zeven miljoen geleden leefde. Wij zijn dus in principe nauwer verwant aan de chimpansee dan Gigantopithecus aan de orang-oetan.”

Toch is Voeten erg te spreken over het onderzoek. “Het is nog steeds een exotisch idee dat biologische moleculen miljoenen jaren bewaard kunnen blijven en hiermee als een waardevol evolutionair archief kunnen worden gebruikt. Voor paleontologen zoals ikzelf is het een verschrikkelijk interessante ontwikkeling.”

Bronnen: Nature, University of Copenhagen, Universitat Pompeu Fabra – Barcelona

Openingsbeeld: Prof. Wei Wang/Bewerking: Theis Jensen

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!