Al eeuwenlang zijn mensen zó gefascineerd door de oude Egyptenaren dat ze zelfs hun doden niet met rust konden laten. De gemummificeerde lichamen van farao’s, priesters en anderen zijn vermalen voor medicijnen of verf, tegenover een betalend publiek uitgepakt en naar de stort gebracht. Maar ook zijn ze vorstelijk onthaald en met de modernste technieken onderzocht.

Ons woord ‘mummie’ komt van mumia, een Perzisch woord voor bitumen. Deze zwarte, teerachtige drab van natuurlijke oorsprong wordt in het Midden-Oosten eeuwenlang als medicijn gebruikt. Bitumen zou onder andere wonderen doen bij epilepsie, bloedspuwingen uit de longen, maagzweren, migraine en vergiftiging. Omdat de gemummificeerde lichamen uit het oude Egypte vaak zwart zijn uitgeslagen, gaan Arabische geleerden uit de achtste eeuw er ten onrechte van uit dat ze met bitumen zijn behandeld. Door fouten bij het vertalen van Arabische medische handboeken gaat het woord mumia in Europa vervolgens ook naar de lichamen zelf verwijzen.

Lees ook:

• Oudste mummie tot nu toe ontdekt?
• Picture Perfect: mummie met haar
• Wetenschappers vangen de geur van mummiebalsem in een potje

Mumia-bende opgerold

In de middeleeuwen groeit de vraag naar bitumen snel, maar in natuurlijke vorm is het spul zeldzaam. Mumia schept dan ook kansen voor mensen die snel willen verdienen. En jawel, in 1424 rollen de autoriteiten in Caïro een mumia-bende op. Na marteling bekennen de verdachten dat ze lichamen uit graven roven, die koken, en de olie die komt bovendrijven verzamelen en voor veel geld aan Europeanen verkopen.

Er zijn al snel tegenstanders. De zestiende-eeuwse Franse geneesheer Ambroise Paré waarschuwt dat het innemen van fijngemalen lichaam weleens slecht voor de gezondheid zou kunnen zijn. Verder heeft hij ethische bezwaren. Volgens hem hadden de oude Egyptenaren gegruweld bij het idee dat hun doden zo zouden worden gebruikt.

Daarmee is hij in Europa een van de eersten die vraagtekens zet bij dit gebruik van menselijke lichamen. En het zal nog eeuwen duren voor hij gehoor krijgt. Onderzoek, commercie en entertainment op basis van menselijke resten blijven lange tijd normaal.  

Dit is het begin van het verhaal over mummies in KIJK 3/2024. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Margot Reesink

Beeld: iStock/Getty Images