Een nieuwe studie heeft mogelijk onthuld waarom Groenlandse haaien eeuwen kunnen leven, en toch zelden kanker krijgen.

Gezonde cellen muteren voortdurend. Heel soms zorgt zo’n mutatie ervoor dat cellen zich ongeremd gaan delen en zo tumoren vormen. Hoe langer je leeft, hoe meer mutaties je cellen ondergaan, en hoe groter de kans dat je kanker krijgt. Ook lichaamsgrootte is een risicofactor: heb je meer cellen, dan zijn er simpelweg ook meer mutaties die tot kanker kunnen leiden. Op basis van deze twee gegevens zou je verwachten dat de Groenlandse haai, die zowel erg groot als oud wordt, regelmatig tumoren ontwikkelt. Toch gebeurt dat amper.

Wetenschappers in Japan denken te weten waarom. Hun studie is nu alvast te lezen op de pre-printserver bioRxiv. Dat betekent dat de studie nog niet door het peerreviewproces is, en andere wetenschappers er nog niet kritisch naar hebben gekeken.

Lees ook:

• Deze orka’s werken samen om op ’s werelds grootste vis te jagen
• EW Magazine: Wat de stokoude Groenlandse haai ons leert over de lengte van onze eigen levens

Groot en oud

Met een lengte van ruim 6 meter en een gewicht van 1000 kilo is de Groenlandse haai een van de grootste haaiensoorten. Snel is hij daarentegen niet: met nog geen 3 kilometer per uur glijdt de vis langzaam door het diepe, donkere en ijskoude water van de Noordelijke Atlantische Oceaan. Het komt dan ook waarschijnlijk niet als een verrassing dat de haai geen actieve jager is, maar een aaseter.

Zijn leeftijd is daarentegen wel verrassend. De Groenlandse haai is namelijk pas na 150 jaar geslachtsrijp en kan zo’n vierhonderd jaar oud worden. Dat maakt hem het langstlevende gewervelde dier ter wereld. Extra opvallend dus dat deze grote, oude vissen amper kanker krijgen.

Extra anti-kankergenen

Onderzoekers van de Universiteit van Tokio hebben nu het DNA van de Groenlandse haai geanalyseerd, en daarbij zoveel mogelijk genen geïdentificeerd. Ze schatten dat ze 86,5 procent van al het DNA hebben kunnen aflezen en ze hebben tot nu toe 37.000 genen gevonden.

Het viel hen op dat de haaien meerdere kopieën hebben van genen die betrokken zijn bij het activeren van de zogenoemde NF-κB-signaalroute. Deze signaalroute, aanwezig in bijna alle dierlijke cellen, speelt een belangrijke rol in het aansturen van het immuunsysteem en het herstellen van DNA-schade – en daarmee het voorkomen van mutaties. Het is bekend dat slecht functionerend NF-κB uiteindelijk leidt tot een zwakker afweersysteem, ontstekingen en het ontwikkelen van kanker.

De Groenlandse haai bleek meer kopieën te bevatten dan andere haaiensoorten, zoals de witte haai en walvishaai, die respectievelijk 70 en 130 jaar oud kunnen worden.

“Aangezien afweerreacties, ontstekingen en tumorvorming een significante invloed hebben op veroudering en levensduur, zou de toename van genen die betrokken zijn bij de NF-κB-signaalroute verband kunnen houden met de hoge levensverwachting van de Groenlandse haai”, zegt Shigeharu Kinoshita, een van de onderzoekers, tegen New Scientist.

Trage levensstijl

Dat deze haaiensoort zo oud kan worden, komt waarschijnlijk niet alleen door de extra anti-kankergenen. Eerdere onderzoeken wezen bijvoorbeeld uit dat de Groenlandse haai een erg trage stofwisseling heeft. De vis heeft genoeg aan gemiddeld 252 kilocalorieën per dag – ter vergelijking: de richtlijn voor een volwassen vrouw is 2.000 kilocalorieën en voor een volwassen man 2.500 kilocalorieën per dag. Deze trage levensstijl speelt een hoge levensverwachting in de kaart.

Bronnen: bioRxiv, New Scientist, EW

Beeld: dottedhippo/iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!