Nieuw onderzoek wijst uit dat de derde massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde is begonnen met meerdere vulkaanuitbarstingen die een lange, koude winter inluidden.

252 miljoen jaar geleden vond de Perm-Trias-massa-extinctie plaats, de grootste uitstervingsgolf in de geschiedenis van de aarde. In een tijdsbestek van 60.000 jaar stierven ruim 90 procent van de diersoorten in zee en 75 procent van de diersoorten op land uit. Niet voor niets wordt deze periode The Great Dying genoemd.

Sommige wetenschappers denken dat vulkanische scheuren in hedendaags Siberië, de Siberische Trappen geheten, volledig verantwoordelijk waren voor de massa-extinctie. Die scheuren zorgden namelijk voor miljoenen kubieke kilometers lava op land en miljarden tonnen CO₂ en methaan in de atmosfeer. Maar nieuw onderzoek, gepubliceerd in Science Advances, suggereert dat de scheuren van de Siberische Trappen niet de enige oorzaak waren voor de massale uitsterving.

Lees ook:

• Vijf eerdere massa-extincties
• ‘Zesde massa-extinctie is begonnen’

Siberische Trappen

Een groep van internationale onderzoekers merkte op dat een groot deel van het vulkanische gesteente, het bewijs voor de uitbarstingen van de Siberische Trappen, dateert van ná The Great Dying. Het team ging daarom op zoek naar tekenen van vulkaanuitbarstingen in andere regio’s die de massa-extinctie konden verklaren, en kwam uit in Zuid-China.

Toen de wetenschappers daar bodemonderzoek uitvoerden, troffen ze afzettingen van koper en kwik aan waarvan de leeftijd samenviel met de overgang van het Perm naar het Trias – de periode waarin de derde massa-uitsterving plaatsvond. Het koper en kwik waren bedekt met een laagje vulkanisch as. Bovendien waren die aslagen rijk aan zwavel, wat een aanwijzing is voor explosieve vulkaanuitbarstingen.

Die vulkaanerupties – die verschilden van de niet-explosieve Siberische uitbarstingen – waren zo catastrofaal dat de resulterende aswolk waarschijnlijk het begin inluidde van wat het team een ‘vulkanische winter’ noemt. Tijdens die winter koelde de aarde razendsnel af, met alle gevolgen van dien. Het onderzoek zou bewijzen dat de uitbarstingen van de Siberische Trappen niet de enige oorzaak van The Great Dying zijn geweest.

Meerdere factoren

“Het gaat bij massa-uitstervingen zelden om een enkele factor”, zegt Lars van den Hoek Ostende, paleontoloog en onderzoeker bij Naturalis. “Bij de derde golf speelden ook allerlei zaken mee. Is het denkbaar dat vulkanisme in China een bijdragende factor was? Jazeker! De datering klopt en we weten van grote uitbarstingen zoals de Krakatau en de Pinatubo dat erupties een invloed kunnen hebben op de temperatuur op Aarde. Ook zoeken we nog altijd naar de werkelijke oorzaak van de vierde extinctie en de beste kandidaat is nog steeds verhoogde vulkanische activiteit in de zuidelijke Atlantische Oceaan. Dus die vulkanen kunnen absoluut hun steentje hebben bijgedragen (no pun intended).”

Daar is Dennis Voeten, paleontoloog aan de Universiteit van Uppsala, het mee eens. “Hiermee zijn alleen nog niet alle vragen opgelost. Natuurlijk kunnen naast de Siberische Trappen ook andere gebieden aan het proces hebben bijgedragen, maar er is nog niet genoeg bekend om het hele plaatje helder te krijgen. Verder keken de onderzoekers in deze studie met name naar Chinese afzettingen en beargumenteren dat de vulkanische activiteit zich ook lokaal voltrok. Het zou een goed idee zijn om ook op andere plekken op aarde te zoeken naar deze activiteit om beter te kunnen inschatten wat de globale invloed kan zijn geweest.”

Zesde massa-extinctie

Overigens zitten we volgens veel wetenschappers nu ook midden in een massa-extinctie, of stevenen we daar razendsnel op af. Het is de zesde keer dat op deze planeet diersoorten massaal uitsterven, maar de eerste keer dat de mensheid zoiets meemaakt. En voor het eerst is één diersoort de oorzaak – en dat zijn wij.

Van den Hoek Ostende: “Terugkerende termen bij de speurtocht naar de oorzaak van de massa-extincties zijn CO₂, klimaatverandering en luchtvervuiling. Je kunt je afvragen of dit niet een sign of the times is, want dit zijn precies de zaken waar we allemaal op dit moment ons zorgen over maken. Maar met de toenemende kennis over hoe onze Aarde in het verleden met dergelijke veranderingen is omgegaan, is mijn conclusie dat die zorgen geheel terecht zijn.”

Bronnen: Science Advances, New York University, Chinese Academy of Sciences

Beeld: iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!