Wetenschappers ontdekten via een uitgepoepte meet-tag dat een haringhaai als feestmaal is geëindigd voor een andere grote haai.

There is always a bigger fish. Dat bleek helaas op te gaan voor een zwangere haringhaai. Zo ontdekten onderzoekers van onder meer de Arizona State University. Alsof ze het bordspel Cluedo speelden, ontdekten Brooke Anderson en collega’s de waarschijnlijke dader van de moordpartij: de witte haai, ook wel bekend als de mensenhaai. Zowel dader als slachtoffer zijn grote haaien. En dus blijken de roofdier-prooidier-interacties van deze vissen ingewikkelder dan gedacht. Zo schrijven de onderzoekers in het vaktijdschrift Frontiers in Marine Science.

• Waarom witte haaien nog steeds een mysterie voor ons zijn
• Uitzonderlijk fossiel onthult hoe prehistorische reuzenhaai eruitzag
• Babyhaaien houden van zonnebaden

Trage voortplanting

Haringhaaien komen voor in de Atlantische Oceaan, het zuidelijke deel van de Grote Oceaan en de Middellandse Zee. Hun aantal neemt de laatste jaren door onder meer overbevissing sterk af en ze staan in bepaalde regio’s zelfs te boek als ‘kritiek bedreigd’.

De dieren kunnen maximaal 3,7 meter lang worden en 230 kilogram wegen. Vrouwtjes worden vaak pas vruchtbaar rond hun dertiende levensjaar, een stuk later dan bij andere haaiensoorten. Die trage voortplantingscyclus maakt dat de haringhaai extra gevoelig is voor uitsterving.

Twee soorten tags

Als onderdeel van een onderzoek naar haaienmigratie, vingen Anderson en zijn team een aantal haringhaaien nabij het schiereiland Cape Cod, aan de oostkust van de VS. De dieren werden elk voorzien van twee satelliet-tags.

Een van de tags werd vastgemaakt aan de rugvin en zond de live locatie uit op het moment dat de vin boven water kwam. De ander betrof een zogenoemde pop-off satellite archival tag (PSAT). Die tag meet naast de locatie de waterdiepte en watertemperatuur en slaat dat op. De tag valt na een vooraf bepaalde tijd van de haai af, drijft naar het oppervlak en stuurt dan pas alle vergaarde gegevens door naar de satelliet.

Een paar van de deelnemende haringhaaien bleek zwanger en daar waren de onderzoekers erg blij mee. Het zou ze namelijk de kans geven om na te gaan waar de mommy-to-be-haaien zich graag ophouden en van hun pups bevallen. Daar is namelijk nog weinig over bekend bij de haringhaai (net als bij veel andere haaiensoorten trouwens).

Plotselinge verandering

Helaas besliste het lot voor één van de zwangere haaien anders. Op 28 maart 2021 dook een PSAT ineens op nabij Bermuda en begon uit te zenden. Blijkbaar was hij van de zwangere haai af gevallen, maar dat gebeurde een stuk eerder dan de bedoeling was. Wat was er gebeurd?

Tot vijf maanden na het loslaten van de getagde moederhaai was er nog geen vuiltje aan de lucht. Het vrouwtje – van 2,2 meter lang – zwom overdag steeds tussen de 600 en 800 meter diepte, terwijl ze zich overdag iets dichter bij de zon ophield, op zo’n 100 tot 200 meter diepte.  De watertemperatuur varieerde flink in deze periode, van 6,4 tot 23,5 graden Celsius.

Tag uitgepoept

Dan, 4 dagen voordat de PSAT boven kwam drijven, veranderen de gegevens plotseling. De tag bevond zich in die dagen tussen 150 en 600 meter dag én nacht, en mat een opvallende en zeer constante watertemperatuur, ongeveer 22 graden Celsius.

Volgens de onderzoekers kon dit maar één ding betekenen: het arme vrouwtje was opgegeten door een veel grotere vis, die na vier dagen de tag uitpoepte. Waar de vin-gebonden tag was gebleven, is niet bekend; die zond slechts één keer uit (nabij Georges Bank, vér van Bermuda vandaan), vier maanden vóórdat de haai aan haar onfortuinlijke einde kwam.

De verdachte haaien

Anderson en collega’s hebben twee verdachten van de moord op het oog: de witte haai en de kortvinmakreelhaai. Beide haaiensoorten worden 4 tot 5 meter en zijn daarmee iets groter dan de haringhaai. Al bekend was dat deze twee haaien (kleine) walvisachtigen en andere grote zeedieren zoals zeehonden, schildpadden en roggen lusten. Maar nu zou voor het eerst zijn vastgesteld dat ook de haringhaai, een grote haaiensoort, tot hun menu kan worden gerekend.

De kans dat de dader een witte haai was, achten de onderzoekers overigens het grootst. Een kortvinmakreelhaai duikt namelijk snel van het wateroppervlakte naar grote diepten en weer terug. En dat is niet wat de PSAT-gegevens laten zien.

Risico op uitsterving

“De bejaging van een van onze zwangere haringhaaien was een onverwachte ontdekking”, vertelt Anderson in een persbericht. “We zien grote haaien vaak als roofdieren. Maar nu zijn we dankzij technologische ontwikkelingen erachter gekomen dat roofdier-prooidier-interacties bij deze vissen complexer zijn dan we dachten.”

Als het klopt dat haringhaaien regelmatig als maaltijd eindigen voor andere grote haaiensoorten, dan levert dat nog meer risico op uitsterving op voor de toch al zo bedreigde roofvis. Anderson en collega’s willen dit nu verder gaan onderzoeken.

Bronnen: Frontiers in Marine Science, Frontiers persbericht

Bronnen: Jon Dodd

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!