Onderzoekers van het Natuurhistorisch Museum in het Franse Colmar hebben in een stuk barnsteen een nieuw soort harige slak ontdekt.

De mijnen in de Hukawng-vallei van Myanmar liggen vol met kostbaar amber. Daar is ook het honingkleurige stuk op deze afbeelding gevonden, dat een eigenaardig slakkenfossiel herbergt. In het wetenschappelijke blad Cretaceous Research geven weekdierdeskundige Jean-Michel Bichain en zijn team de nieuwe soort zijn naam: Archaeocyclotus brevivillosus – klein en harig.

Lees ook:

• Picture Perfect: beerdiertje gevangen in barnsteen
• Deze landslak is ’s werelds kleinste
• Zeeslakkensoort maakt volledig nieuw lichaam aan

Ooit kaal

De kleine harige slak is rond de 99 miljoen jaar oud. Over zijn 9 millimeter lange en 3,1 millimeter hoge huisje is hij bedekt met minuscule stijve haartjes, elk tussen 150 en 200 micrometer lang. Het is niet de eerste slakkensoort met een ‘wilde’ haartooi. Volgens de onderzoekers is dit is al de zesde ontdekte soort van de harige Cyclophoridae – een groep tropische landslakken.

Van de acht slakken die het onderzoeksteam in het barnsteen heeft gevonden, hebben er zes behaarde schelpen. De onderzoekers denken daarom dat ze ooit kaal waren. Het fenomeen is waarschijnlijk ontstaan toen de dieren van het water naar het land trokken, zo’n 252 tot 66 miljoen jaar geleden.

De waarde van haren

Verhuizen van water naar land vergt een arsenaal aan verdedigingsmechanismen. Maar met een dikke bos haar kom je een heel eind. Bichain en zijn team denken dat de coupe onder andere bescherming bood tegen uitdroging van het huisje, waardoor de slakken zich in droge gebieden konden vestigen.

De stugge haartjes werken als een soort klittenband en maken het zo ook makkelijker voor de dieren om zich in plantenstengels en bladeren te nestelen. Bovendien reguleren de haren de lichaamstemperatuur. Bichain vergelijkt ze met een minuscule airconditioning: kleine waterdruppeltjes blijven er gemakkelijker aan hangen, zodat huisje en slak koel blijven. De onderzoekers sluiten niet uit dat de beharing meespeelde in de seksuele selectie – zelfs slakken zijn misschien gevoelig voor lange lokken.

Doden voor fossielen

Fossielen zijn schaars in de tropen; dankzij de warme, vochtige omgeving breekt organisch materiaal namelijk snel af. Organismen worden het best beschermd tegen deze verrotting als ze na hun overlijden direct omhuld worden door een sediment, zoals hars. Dat conserveert bijzonder goed.

Volgens Leyla Seyfullah, paleobioloog aan de Universiteit van Wenen, heeft dat twee oorzaken. Allereerst doodt de hars de microben die op het organisme leven – hij werkt als het ware ontsmettend. Seyfullah: “De stroperige vloeistof dringt in het diertje door en blokkeert vervolgens de zuurstof die het anders zou aantasten.” Na verloop van tijd hardt de hars uit tot barnsteen, dat de organismen permanent beschermt.

Barnsteen biedt een uniek kijkje in het zachte weefsel van insecten en planten dat anders verloren was gegaan en is daarom veel geld waard. Een van de belangrijkste vindplaatsen van barnsteen is de al genoemde Hukawng-vallei in Myanmar, die wordt gekenmerkt door groene bossen en chemische mijnen. Mijnwerkers winnen de fossielen, waar veel paleontologen graag voor betalen.

Al sinds de jaren 60 strijden in dit gebied het Kachin Onafhankelijkheidsleger en het regeringsleger van Myanmar tegen elkaar. Beide partijen profiteren van de handel in barnsteen, die jaarlijks zo’n $1 miljard oplevert.

In 2017 nam het leger van Myanmar de mijnen over in een dodelijke actie die de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties twee jaar later zou bestempelen als genocide. De onderzoekers benadrukken dat ze de stukken barnsteen met de slakken voor die tijd al in bezit hadden. Seyfullah doet helemaal geen onderzoek met barnsteen.

Bronnen: ScienceDirect, Research Gate, Science Alert, Science.org

Beeld: Musée d’Histoire Naturelle et d’Ethnographie de Colmar

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!